Sa i takon një shkrimtarit të shkruan që të nxisë ummetin për të lexuar, kur fjala e parë në kushtetutën dhe Librin e tij, i cili zbriti nga Zoti [xhel-le shanuhu] është: “Lexo”?!

Ummeti ka shumë nevojë për fomulim kulturor, edhe në nivel individual edhe në nivel kolektiv (xhemat). Prej mjeteve më të shfaqura në këtë drejtim është leximi i frytshëm. Ajo i ndërton popujt dhe i ngritë ata, e i ban më rezistues ndaj kulturës së huaj, kurse ummeti lexues bëhet më me ndikim në tjerët dhe më me pak ndikim nga kulturat tjera.

Leximi i gjërë dhe shfletimi i llojllojshëm, përcjellja e botimeve të reja e ngjall oreksin për të shfletuar çdo të re.

Një autor amerikan, Ilf Stokman thotë: “aq sa ma shumë zmadhohet ishulli i njohjes shtohet zgjërimi i bregdetit të sekreteve”.

Me lexim njeriu i shkurton hapësirat, përfiton nga përvojat e tjerëve, i lartësohet mendimi, i mprehet mendja, i shpejtohet perceptimi, i zgjërohet diapazoni, i pasurohet njohuria, i shtohet kultura, i zmadhohet ambicia, i përmirësohet mendimi, i kalitet personaliteti, i përqëndrohet gjuha, e shfrytëzon kohën, i shtohen argumentet, i forcohen faktet, i ngritet pozita dhe i njihen meritat.

Në këtë kohë të eksplodimit gjigant të informatave, ai që nuk përcjell dhe nuk është serioz në këtë të përcjellur, ai që nuk lexon me oreks të shtuar, do t’i vjetërsohen informatat, do t’ia kalojnë mocanikët, do të palohen prodhimet e hulumtimeve shkencore, kurse ky nuk do të mund të vjel lulet dhe frytat e tyre.

Një studiues thotë: “një specialist bashkëkohor duhet të llogarisë se prej 10-20% të informatave të tija janë vjetruar dhe duhet ripërtërirë ato”.

Edhe kulturat përjetojnë pleqërimin nëse ato nuk kaliten dhe ripërtërihen me shfletim permanent dhe përcjellje të çdo të resë dhe të dobishmes, që mos të dobësohet njohja e deponuar që e kemi në trurin tonë. Njeriu duke vazhduar në lexim dhe shfletim të lirë ngritet në shkallët e kuptimit, perceptimit, kaplimit dhe njohjes. Ky ka qenë zakoni i selefit të hershëm.

Salihu i biri i Imam Ahmedit [rahimehull-llah] tregon: një njeri e pa babin tim me një shishe ngjyreje, e i tha: Ebu Abdull-llah, ti ke arritur këtë gradë, je imam i muslimanëve? Iu përgigj: në këtë gjendje do të mbetem deri në varr”.

Burimet e informatave dhe mjetet e shtimit të dijes janë të shumta, mirëpo më i dukshmi dhe bazori në përgjithësi është libri, i cili është miku dhe shoqëruesi më i mirë dhe është më i liri nëse krahasohet me mjetet tjera.

Sa e bukur e përshkruan Ahmed Sheukiu librin duke thënë:

Unë ndërrova librin me miqtë

Mirëpo nuk gjeta besnik si libri askend

Mik, te i cili është e barabartë e qortove ose nuk e qortove

Mik, i cili nuk i gjenë të metë mikut të vet

Çdo herë që e vjetroj më ripërtërinë

Më zbukuron me rroba të vlerës dhe dijes

Mik, për të cilin asnjëher nuk kam dyshuar

E vetmja dashuri e cila nuk më ka kushtuar qortim

Nëse në ndonjë natë harohem në shfletim

Ai vazhdon heshtjen dhe mirësinë

Nëse më sheh duke folur ose mërzitem

I mbledh tregimet përnjëher

Librat, kur ti shohish me kritikë, i gjen

Sikurse miqtë, të vërtetë dhe gënjeshtar

I zgjedh ato sikurse mikun

Zgjedh nga miqtë dhe librat bërthamën

Miku i mirë kërkon të jesh i devotshëm

Kurse libri i mirë kërkon të jesh i qëlluar.

1- Fillimi zakonisht është i rëndë, e pjesa më e egër është etapa e parë, ndoshta nga shkaku i vështirësisë së saj është edhe dobësia e rezultateve të saja, sepse rezultatet nuk përballen me mundin e dhënë. Mirëpo këtë ta lehtëson njohja e fryteve të vjelura nga kjo gjë dhe përfundimi i mirë, i cili pason me lejen e All-llahut.

Ai që mirret me vrapim në vazhdimësi, fiton aftësi dhe shkathtësi. Poashtu edhe leximi ka nevojë për stërvitje dhe vazhdimësi, derisa lexuesi të fitojë aftësinë e mjaftuar, duke krijuar edukatë të leximit të këndshëm.

2- Prej gjërave që të shtyjnë në lexim është posedimi i një librarie të përshtatshme shtëpiake, e cila përmbledh libra të rinjë e të dobishëm, nga të gjitha sferat e dijes, libra që flasin për historinë, të cilat janë përplot me mësime dhe këshilla, libra bashkëkohor që e ushqejnë trurin dhe e ndiçojnë. Pastaj duhet përcaktuar një kohë për të shfletuar raftet e librave dhe duke ia dhënë hakun që e meriton.

3- Secili njeri ndikohet nga shoqëruesi i tij pa vetëdije. Ai që shoqërohet me njerëz të thjeshtë dhe pleq, prej tyre fiton shumë gjëra nga përvoja, ai që shoqërohet me intelektual dhe mendimtar, nuk është i barabartë me atë që shoqërohet me njerëz të pazarit dhe masën e gjërë. Andaj njeriu duhet zgjedhur vetvetes ata që i bëjnë dobi dhe ia shtojnë dijen. Le të kujdeset të bëjë lidhje të miqve të librit, duke caktuar një ndejë të veçantë ku do të shpalosin atë që kanë lexuar dhe të përcjellin gjërat e reja.

4- Njerëzit zakonisht kanë shumë kohë të lirë. Poqëse e shfrytëzojnë në lexim të dobishëm, do të ankoheshin nga koha e ngushtë, e nuk do të mërziteshin e as nuk do t’i mërzitnin të tjerët, do të tentonin tua vjedhin kohën të tjerëve.

Selefi janë ankuar nga vjedhësit e kohës, të cilët nuk bëjnë asgjë tjetër për veç se e humbin kohën në gjëra të pavlera dhe të ulta. Problemi i tyre është se nuk lexojnë, pasiqë nuk kanë asnjëfar synimi në jetë përveç se mbushja e kohës boshe me gjëra të padobishme.

5- Nuk preferohet leximi dhe nuk i jep frytete e veta, përveç se në momente kur mendja është e kthjellur dhe e gjallë, atëhere kur nuk është e preokupuar me angazhime, është i qetë dhe nuk është nën ndikim të streseve. Në këtë rast lexuesit i duhet vend i qetë ku do të mundet të vazhdon leximin. Edhe pse, njeriu duhet të harxhon mund për tu adaptuar dhe të thellohet në lexim aq sa ka mundësi.

6- Preferohet që t’i ketë afër dorës fjalorët dhe leksikonët e ndryshëm, që mos të ndërpret leximin, kur do të ketë nevojë që të shfleton fjalorin për ndonjë fjalë të panjohur ose të paqartë.

7- Nuk duhet shikuar sasinë e të lexuarës, por rezultatin dhe frytin e vjelur nga leximi dhe shfletimi. Kjo duhet të shfaqet në moralin, sjelljen, gjuhën dhe shprehjet, të cilat ia përshkruajnë gradën dhe ia përcaktojnë formën e kulturës së tij. Ai që vepron sipas asaj që e përfiton, kjo shkakton që ajo dije të mbetet dhe të ngulitet ma fuqishëm në mendjen e tij. All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:

{æáæ Ãäåã ÝÚáæÇ ãÇ íæÚÙæä Èå áßÇä ÎíÑÇð áåã æÃÔÏ ÊËÈíÊÇ} [ÇáäÓÇÁ:66]

“Po sikur të zbatonin atë që këshilloheshin do të ishte më mirë për ta dhe do t'i përforconte më shumë”. (En-Nisa: 66).

Ai që vepron me atë që e di, All-llahu i dhuron dijen e asaj që nuk e di. All-llahu [subhanehu ve teala] thotë:

{æÇáÐíä ÇåÊÏæÇ ÒÇÏåã åÏì æÂÊÇåã ÊÞæÇåã}[ãÍãÏ:17]

“Kurse ata që e gjetën rrugën e drejtë, Ai atyre u shton edhe më udhëzimin në rrugën e drejtë dhe u ofron mundësi të jenë edhe me të devotshëm”. (Muhammed: 17).

Ebul-Fida, Ibn Kethiri [rahimehull-llah] thotë: “Ata që kanë pasur synim udhëzimin, All-llahu i udhëzon kah udhëzimi, u jep sukses në këtë synim, ua përforcon këtë udhëzim dhe ua shton”.

Anglezët kanë një fjalë të urtë: “Shfrytëzoje, përndryshe do ta humbish”. Kjo vlen për të gjitha shkathtësitë e fituara.

8- Ai që lexon libër, duhet të ketë me vehte laps, me të cilin shënon mendimet interesante të librit ose i regjistron në ndonjë vend të caktuar, të cilat mund t’i shfleton kur të dëshirojë. E këto shënime i shfrytëzon gjat shkrimit të ndonjë teme ose libri.

9- Ai që dëshiron të vlerësojë ndonjë libër, le ta lexojë hyrjen e autorit, nëpërmjet së cilës mundet të gjykojë metodën e autorit, kualitetin e shprehjeve, dhe forcën artistike që e kanë ato. Nëpërmjet hyrjes e kupton se ky libër është pishtar në këtë lëmi, ose është replikë ndaj ndokujt ose është shtesë e ndonjë teme të përpunuar më herët, ose është sqarim i ndonjë çeshtje të caktuar ose është pjesmarje në zgjedhje të ndonjë çeshtjeje në hapësirën e kulturës, etj.

Le ta lexon edhe përmbajtjen e librit, që ta sheh planin e plotë të librit, unitetin tematik dhe gjithpërfshirshmërinë e lëndës.

Le të shfleton referencat e librit, në të cilat është mbështetur autori gjat përpilimit të librit, gjë me të cilën e zbulon prapavijën kulturore dhe ideologjike të autorit, të cilat paraqesin animin e tij shkencor. Pa dyshim se leximi i shumtë dhe vazhdimësia në lexim krijojnë te njeriu forcë nëpërmjet së cilës e njeh librin e dobishëm për te, dhe është pikënisje e madhe në lexim dhe i garanton përfundim të shpejtë.

10- Lexuesi medoemos duhet ta zgjërojë leximin e tij. Leximi i tij nuk duhet të jetë selektiv në një rrafsh të caktuar shkencor, por duhet të jetë e gjërë dhe gjithpërfshirëse, me qëllim të çlirimit të mendimit të tij nga kufizimet medhhebore, partiake, rajonale, mos të mbetet i lidhur për diç që ia frenon pikënisjen. I vetëdishëm për dijet që i duhen muslimanit të sotshëm që të jetoj me kualitete, aktivitet dhe që të ketë mundësi të përballet me sfidat ekzistente.

11- Libraritë posedojnë libra të shumtë dhe të llojllojshëm, duke filluar nga librat nënë (bazore), referencat e përgjithshme, enciklopeditë e ndryshme, fjalorët, tekstet, komentet e ndryshme për nga madhësia, librat e veçanta për specializim, librat ideologjik, për kulturë të gjërë, divanet me poezi, romanet botërore, etj.

Disa prej tyre janë të përshtatshme për lexuesin fillestar, e disa për atë mesatar, e disa për njerëz të specializuar.

Disa libra lexohen vetëm një herë, e disa duhet lexuar disa herë, disa lexohen vetëm kur të ke nevojë për to. Disa lexohen shpejtë e disa lexohen ngadal dhe me mendim dhe kuptim. Disa lexohen për kënaqje dhe dëfrim, e disa për mësim dhe krijim të opinionit dhe kulturës. Disa libra u skadon afati pas leximit të parë, e disa ta shtojnë kulturën dhe dijen çdo herë që i lexon, edhe pse ky lloj është shumë i rrall. Disa libra të bëjnë dobi mënjëher, e prej disave përfiton më vonë. Vlera e secilit libër është ajo që e përmban.

11- Shumë njerëz lexojnë, mirëpo në mënyrë sterile. Ata që lexojnë në mënyrë të mirë, janë ata që kanë mundësi të shfrytëzojnë këtë në librat dhe jetën e tyre. Ata nuk lexojnë me dorëzim dhe skajim të logjikës, por lexon me logjikë kritikuese të veçantë, duke detyruar logjikën që të polemizon në çdo gjë, qoftë e madhe a e vogël. Nuk përputhet me mendjen ajo që nuk është tekst i vërtetë nga i pagabuari, [salall-llahu alejhi ve sel-lem], sepse ajo që është e vërtetuar në sherijatin e pastër nuk vjen në kundërshtim me logjikën, për atë që mendon. Leximi kritik është stërvitje shumë e madhe.

12- Lexuesi nuk duhet mohuar natyrën dhe animet e tija natyrore, duhet të ketë personalitet të pavarur dhe të jetë larg ndikimit të shpejtë nga të tjerët.

13- Le të sigurohet lexuesi se aq sa ma shumë lexon dhe shfleton aq ma tepër do ta shtojë kuptimin (fikhun) dhe pjekurinë.

14- Le të jetë preokupim i lexuesit që në fund të secilit libër që e ka lexuar ti jep një vlerësim preciz mbi librin duke e përmendur edhe kohën e përfundimit të leximit.

Për në fund do tju paraqes edhe disa raste nga jeta e selefit që flasin për kujdesin dhe interesin e madh që kan pasur për lexim.

Ibn Xhevziu thotë: “Rruga e atij që kërkon plotësinë në dituri është: shfletimi dhe leximi në librat që na kanë mbetur, le të shfleton sa ma shumë, sepse në këtë mënyrë mëson dijen e tyre dhe ambicjet e larta që i kanë poseduar. Gjë që ia shton vullnetin, ia ngjalla mendjen, së fundja asnjë libër nuk është pa dobi.

Unë u tregoj për gjendjen time. Nuk ngopen nga shfletimi dhe leximi i librave. Nëse shoh ndonjë libër që nuk e kam parë më herët, më duket sikurse te kem rënë në ndonjë thesar. Kam shikuar listën e librave që gjindeshin në shkollën Nizamije, aty ishin gjashtë mijë vëllime!!

Po që se tham: kam shfletuar dhe lexuar njëzetmijë vëllime, ndoshta numri është edhe më i madh…e unë akoma jam në kërkim të dijes. Shumë kam përfituar nga leximi i tyre. Kam vërejtur jetpërshkrimin e tyre, sasinë e vullnetit, kujtesës dhe adhurimin e tyre. Kam vërejtur dijen e tyre të çuditshme, gjëra të cilat nuk mund t’i mëson ai që nuk shfleton”. (“Sejdul-Hatir”).

Hatib Bagdadiu tregon: disa nxënës të dijes i pyetën: a nuk ndihesh i vetmuar? Thanë: a ndihet i vetmuar ai që mbarë njerëzimi janë me te?! I thanë: cilët njerëz? Thanë: librat!”. (“Takjidul-Ilmi”).

Hatib Bagdadiu thotë: “Libri, përveç dobive të përgjithshme dhe vlerave të mëdha që i ka, është pasuria më e ndershme, bukuria më e çmueshme. Libri është miku më i sigurtë, shoqëruesi më i gëzueshëm, shoku më i pastër dhe dijetari më orator”. (“Takjidul-Ilmi”).

Abdull-llah ibn Mubareku [rahimehull-llah] thotë: “Kush dëshiron të përfiton, le të lexon librat e vet”. (“El-Xhami lil-Ahlakir-Ravi”).

Një burrit të mirë i thanë: kush të shoqëron? U ra librave dhe tha: këto. I thanë: prej njerëzve? Tha: ata që janë mbrenda në to”. (“Takjidul-Ilmi”).

Ibn Halekani tregon: Ebi Hasen el-Kali, i cili ishte muhadith dhe edib, kishte një kopje të mirë të librit “El-xhemhere” të Ibn Dridit, nga varfëria e madhe u detyrua që ta shet. Para se ta shet në një faqe të saj i shkroi disa rreshta poezi:

Jam shoqëruar me te njëzet vjet, e tash po e shes

U mërzita dhe u brengosa pa mas

Asnjëher nuk më ka shkuar mendja se do ta shes

Mirëpo borxhet më futën përjetë në burg

Nga shkaku i dobësisë, varfërisë, fëmijëve

Për shkak të vegjlive, për t’i lehtësuar punët e mia.

E pastaj e shiti. Prej tij e bleu Sherif Murtedai për gjashtëdhjet dinar. Kur e shfletoi ai këtë libër e lexoi këtë poezi të mërzitur. Andaj ia ktheu librin Ebu Hasen el-Kaliut dhe ia la paratë”. (“Vefejatul-A’jan”).

Ibn Xhevziu tregon: Më ka ardhur lajmi se Ebul-Ala Hemedhaniun e kanë parë në ëndër pas vdekjes në një qytet, ku krejt muret ishin prej librave. Përreth tij kishte aq libra që nuk mund të numëroheshin, kurse ai ishte preokupuar me leximin e tyre. I thanë: ç’janë këto libra? Tha: Iu luta Zotit që të më angazhojë me ato gjëra që kam qenë i angazhuar në dunja, e All-llahu më pranoi lutjen”. (“Sijeru a’lamin-Nibela”).

Ibn Haxheri [rahimehull-llah] gjatë tregimit për jetën e Ibn Kajjimit [rahimehull-llah] thotë: Ibn Kajjimi ishte dhënë pas tubimit të librave, ashtuqë tuboi shumë libra, aq sa nuk mund të numërohen. Kurse fëmijët e tij, pas vdekjes së tij kanë shitur një kohë të gjatë prej atyre librave, përveç atyreve që i kanë ndalur për vehte”. (“Ed-Durerul-Kamine fi a’jan el-mietith-thamineti”).

Ibn Rexheb Hanbeliu kur flet për muhadithin Ibn Hashab el-Bagdadiun thotë: “secili dijetar ose muhadith që vdiste, ky ia blente librat e tija, ashtu që i grumbulloi origjinalet e dijetarëve. Xhepi i rrobave të veta kurrë nuk ishte pa ndonjë libër”. (“Dhejl Tabekatul-Hanabile”).

Këto ishin disa tregime që i përzgjodha nga libri “Kejfe tetehamesu li talebil-Ilmi” – si të entuziazmohesh për të kërkuar dituri, me qëllim për të dhënë shembëlltyrë nga gjenerata e artë e Islamit, e cila pa dyshim duhet të jetë shembëlltyrë e fuqishme për ne.

All-llahun e lusim që të bëhemi nga ata që ipen pas leximit dhe veprojnë sipas asaj që e lexojnë. E me këtë i fitojnë të mirat e kësaj bote dhe të ahiretit.