OBLIGIMET E FËMIJVE NDAJ PRINDËRVE

     Autori,Haxhi hfz. Sinanudin Sokolloviq,temën e shtjellon,si ligjëratë për hoxhollarët e rinjë në Buletinin “Glasnik” nr:1-2,3-4,5-6 dhe 9-10 më 1969,në katër pjesë,me këto pika:

   1.All-llahu rreptësisht na urdhëron që t’i respektojmë prindërit.

   2.Duhet respektuar nënën dhe babën,por nënën në vend të parë!

   3.Xhenneti është nën këmbët e nënës.

   4.Pa pëlqimin e prindërve as në “luftën e shenjtë” nuk shkohet.

   5.Kush dëshiron jetë të rehatshme në këtë botë le t’i respektojë prindërit.

   6.Duke i bërë mirë nënës do të na falen disa mëkate.

   7.Të obliguar jemi t’i respektojmë prindërit edhe sikur të janë ata jomusliman.

   8.Respektoi prindërit edhe sikur të kanë privuar nga e drejta në trashigimi.

   9.Fëmijët janë të obliguar t’i kryejn amanetet e prindërve të vdekur.

 10.Fëmijët janë të obliguar t’a lusin All-llahun që t’ua fal mëkatet prindërve të vet të

       vdekur.

 11.Të obliguar jemi të kujdesemi për miqët e prindërve tanë të vdekur.

 12.Muslimani i cili ka qen i ndëgjueshëm ndaj prindërve do të jet në shoqërinë e të dër-

      guarve të All-llahut,shehidëve dhe …

 13.Respektoni prindërit,pastaj edhe fëmijët t’uaj do t’ju respekrojnë.

 14.Mosndëgjueshmëria (mosbindja) ndaj prindërve u përket mëkateve të mëdha.

 15.Kush e refuzon bindjen (ndëgjueshmërinë) prindërve,e ka refuzuar bindjen edhe All-

      llahut xh.sh.   

 16.Me i sharë dhe mallkuar prindërit radhitet në mëkatet e mëdha.

 17.Për mosbindjen ndaj prindërve fëmijët do t’a shijojnë dënimin edhe në këtë botë.

 18.E rëndë është psherëtima e prindërve,por më e rëndë është nëma (mallkimi).

 19.Fëmijët,të cilët janë të pabindshëm (pandëgjueshëm)ndaj prindërve,jo vetëm se nuk

      do të hyjnë në xhennet,por nuk do t’a nuhasin as aromën e xhennetit.

     All-llahu xh.sh. me Kur’an na oblogon që të kujdesemi dhe t’i respektojmë prindërit, dhe se përultësija-nënshtrimi ndaj prindërve vjen menjëherë pas përultësisë-nënshtrimit ndaj All-llahut xh.sh.,sepse ajo është dëshira dhe urdhëri i Tij.

٭

     Si fëmijë kemi mësuar në mejtep (shkollë fetare),a edhe sot në mësimet fetare mëso-hen obligimet bazike fetare – “shartet e imanit” (kelimei-shehadeti,namazi,agjërimi,zeqa-ti dhe haxhi).Mirëpo,gabimisht kishte me qen nëse gjykojmë se të gjitha obligimet islame janë reduktuar vetëm në “shartet islame”.Duhet t’a dijmë se përveç obligimeve kryesore fetare të përmendura ka edhe obligime tjera,të cilat na janë urdhëruar me fe (besim).Në rendin e parë – menjëherë pas “sharteve të islamit” – vjen:bindja (ndëgjueshmërija) ndaj prindërve.

     Për çka me fe jemi të obliguar t’i dojmë dhe t’i respsktojmë prindërit?Gjithsesi ajo nuk është pa shkak.Të përkujtohemi se vetëm sa mundime dhe brenga kanë pasur prin-dërit tanë deri sa na kanë ngritur në këmbë.Sa mundime dhe angazhime iu kanë dashur atyre deri sa na e kanë dhënë bukën në dorë!

     Prindërit për ne brengosën deri sa jemi të vegjël.Brengosën kur të rritemi,por edhe atë-herë kur të bëhemi të pamvarur – vet-për veti.Prandaj,brenga prindore për fëmijët kurr nuk ndërprehet.Prindërit nga shum gjëra hjekun dorë,vetëm që fëmijve të tyre tu është më mirë.

     Kërkush për ne nuk ka derdhur lot,sa ka derdhur nëna e jonë.Miqët tanë,sa do që do të na donin,munden shpejt me na harruar,por nëna dhe baba kurr nuk na harrojn ne.Edhe miqët munden të na qajn hallin,por shpesh shpejt dhe para kohe.Lotët e tyre nuk janë të nxehta sikurse janë të nënës.Fjala e urtë popullore thotë:”Nëna kur qan – është e vërtetë,e të tjerët – ashtu-kështu”.

     Edhe në prag të vdekjës brengat e prindërve janë: fëmijët.

     Kur t’i dijmë të gjitha këto,atëherë duhet të na është e kjart se pas All-llahut xh.sh. dhe të dërguarit të Tij Muhammedit a.s. nuk është kërkush më urgjent se prindërit,as kërkush nuk është më i merituar që t’i jemi të bindur dhe t’ia bëjmë çdo të mirë – sikur që janë prindërit tanë.Do me thenë,prindërve më së shumti u kemi borgj.

     Të pyetemi tani:a thua në mënyrë të mjaftueshme ua kthejm dashurinë prindërve tanë? A kujdesemi dhe a i respektojm mjaft?A ua kthejm të mirat,me të cilat na kanë ngarkuar? A e kemi përshtat qëndrimin tonë ndaj tyre si na obligon feja?Në të gjitha këto pyetje  shkurt mundemi të përgjigjemi:”JO”.Edhe vetë shpesh e shofim se shum prindër vuajn në shpirtërat e tyre për mos bindjen e fëmijve të tyre,por ata fëmijë nuk don t’a dijnë.

    Gabim i madh është t’a refuzosh bindjen (ndëgjueshmërinë) e prindërve tu ose me i harruar ata.Ndoshta shumica e njerëzve nuk janë të vetëdijshëm obligimeve të veta ndaj prindërve dhe qëndrimit të tyre anti-islamik ndaj tyre,dhe mu për ate dëshirojmë me këtë shkrim t’ua tërheqim vërejtjen në obligimet e tyre.Me këte neve edhe All-llahu xh.sh. na obligon,sepse Ai në Kur’an thot : 

     “Thuaju dhe paralajmëroj (njerëzit me detyrat dhe obligimet e tyre ndaj fesë-besimit). Paralajmërimi dhe përkujtimi u ndihmon atyre,të cilët sinqerisht besojnë”.

1.      ALL-LLAHU RREPTËSISHT NA URDHËRON QË T’I RESPEKTOJMË PRINDËRIT

     Në shum vende në Kur’an All-llahu i Madhëruar na urdhëron që t’i respektojmë prin-dërit dhe të iu bëjmë mirë,ashtuqë barëm deri diku t’ua shpaguajmë brengën dhe kujdesin e madh,të cilat ata ndaj nesh i kanë bërë dhe të cilat i bëjnë rregullisht.Njëri nga ato ajete Kur’anore thotë:

     “Zoti yt ka dhënë urdhër të prerë që të mos adhuroni tjetër pos Tij,që të silleni në më-nyrë bëmirëse ndaj prindërve.Nëse njërin prej tyre,ose që të dy,i ka kapur pleqëria pranë kujdesit tënd,atëherë mos u thuaj atyre as “of – oh”,as mos u bë i vrazhdë ndaj tyre,po atyre thuaju fjalë të mira (të buta,respektuese)”. (Su.Israë aj.23.).

     Nga ajeti i cituar shohim, se përultësija-nënshtrimi ndaj prindërve vjen menjëherë pas përultësisë-nënshtrimit ndaj All-llahut xh.sh. të Lartësuar.

     Në ajet posaqërisht theksohet të kujdesemi për prindërit tanë kur të plakën dhe kur t’iu është më se e nevojshme ndihma jonë dhe kujdesi ynë.Kjo nuk do me thenë se nuk duhet të jemi të nënshtruar prindërve edhe deri sa ata të janë të rinjë dhe të fortë.E vërteta është, se të vjetrit dhe përsonat shumë të vjetër nganjëherë ngapak janë edhe të “mërzitshëm”;të gjitha i kundërshtojnë,nga disa herë për të njejtën gjësend pyesin,sepse janë bër kurresh-tar më shumë se që duhet e të ngjajshme.Kjo është shenjë pleqërije dhe seniliteti për çka duhemi në të gjitha të jemi më të durueshëm,sepse ajo edhe neve na pret.Prindërit All-llahu xh.sh.i merr në mbrojtje,e neve na urdhëron që t’i ndëgjojmë.Na e ka ndaluar që edhe me një përthirrje “UH” me ua bërë me dije se neve na është renduar me t’a,na është bërë e papëlqyeshme me ta ose na janë bërë të mërzitshëm.

     Ka djem e vajza të cilët u shëmëngen prindërve të vetë.Ka edhe të atillë të cilët prindë-rit e vetë i quajnë me emra të shëmtuar e të ngjajsh. Harrojnë që ajo mundet me qen njëri nga shkaqet me mbet pa besim (iman) – fe,sepse Muhammedi a.s. me një rast ka thenë:

     “Mos iu shtëmëngëni (ikni) prindërve,sepse ai që e bënë ate,bënë kufër (gj.nuk beson në All-llahun xh.sh.)”.

     Kush me të vertetë e beson dhe e respekton All-llahun xh.sh. ai sigurisht do t’i respek-tojë edhe prindërit e vetë,sepse e din se ajo është dëshira dhe urdhëri i Tij.

     Kujdesi,të cilin ua bëjmë prindërve dhe sjellja e mirë ndaj tyre radhitet në adhurim (ibadet),për çka do të shpërblehemi nga ana e All-llahut xh.sh.

     Populli i ynë bukur thotë:

                           Duje All-llahun më shumë se çdokend,

                            pas All-llahut duaji prindërit t’uaj.

2.DUHET RESPEKTUAR NËNËN DHE BABËN,POR NËNËN NË VEND TË PARË!

     Nga ajetet e cituara më lartë e kemi parë se All-llahu xh.sh. neve rreptësisht na urdhë-ron që të kujdesemi,t’i respsktojmë dhe tu bëjmë mirë prindërve tanë.Mirëpo nga ajeti:

          “Ne njeriun e kemi urdhëruar për (sjellje të mira ndaj) prindërit e vet,sepse nëna e vet atë e barti me mund pas mundi dhe pas dy viteve ia ndau gjirin.(e porositëm) Të jesh mirënjohës ndaj Meje dhe ndaj dy prindërve tu,pse vetëm tek Unë është kthimi juaj”. (Su. Lukman – aj.14.) – shifet se All-llahu xh.sh. nënës i dhuroi kujdes më të madh,duke thek-suar rolin e saj amnor,i cili është i lidhur me vshtirësitë e pa dyshimta,të cilat nëna për da-shurinë e fëmiut të vetë me qejf i bartë,çka as kush tjetër aq me qejf nuk i kishte bartë.

     Duke pasur parasysh rolin e nënës dhe mundimin e saj,të cilin ajo e bënë rreth eduki-mit të fëmiut,e mos të flasim për të gjitha ato çka ajo ka bartë deri sa ka qen shtatzënë dhe deri sa e ka lind, - edhe Muhammedi a.s. shumë herë na ka porositur që nënës t’i dhurohet kujdes i vaçant,edhe pse as babën nuk e len pas dore.Ja disa hadithe për këte.As’habi Ebu hurejre r.a. tregon:

     “Ka ardhur një njeri te Muhammedin a.s.dhe e ka pyetur: “Kush prej njerëzve është më i meritueshmi që t’ia përkushtoi kujdesin e plot dhe shoqërimin tim”? “Nëna” – iu përgjigj Muhamedi a.s. “E kush është tani në radhë” – pyeti prap? “Nëna” – iu përgjegj Muhammedi a.s. “E kush tutje” – pyeti njeriu? “Nëna,pastaj baba” – iu përgjegj Muha-mmedi a.s. (E shënoi :Buhariu dhe Muslimi)

     Në koleksionin e haditheve të Ahmedit dhe Nesasiut e gjejm të shkuar hadithin e haz-reti Ajshës,gruas së Muhammedit a.s.,i cili tregon:

     “E pyeta Muhammedin a.s. se kujt gruaja më së shumti ia ka borgj ndëgjueshmërinë? Muhammedi a.s. më tha:”Burrit”,e fëmija kujt më së tepërmi i kanë borgj?  “Nënës” – mu  përgjegjet Muhammedi a.s.”

     As’habi Burejde r.a. tregon:

     “Ka ardhur një njeri te Muhammedin a.s.dhe e ka pyetur:”O i Dërguari i All-llahut xh. sh.!E kam vënë nënën time në qafë dhe e kam bartur më tepër se dy mile, dhe ate nëpër rërën e nxeht që copa e mishit ishte pjekur në te.Me këte (o i Dërguari i All-llahut) a e kam treguar falënderimin e obliguar ndaj nënës t’ime”? “Ndoshta me këte është treguar vetëm kujdesi më i thjesht” (a jo falënderimin e obliguar çfare e kemi borgj ndaj nënës” – iu përgjegj Muhamedi a.s.(E shënoi :Teberaniu).

     I njejti as’hab tregon:

     “Një njeri gjatë kryerjes së “tavafit” (sjelljes rreth Bejtullahut në Meke) e ka lidh (në-nën plakë dhe të pafuqishme) kaliboq nënën mbi shpinë.(Pas kryerjes së “tavafit”)e ka pyetur të Dërguarin e All-llahut:”Me këte a i kam dalur hakut nënës t’ime”? “Jo.As për njërën uratë të saj”!(me ate asaj nuk i ke dalur hakut ende)”.

     Egziston një version se si Musa a.s. iu ka drejtuar All-llahut xh.sh. duke e lutur Ate që t’ia jep disa këshilla,në çka All-llahu xh.sh. pos tjerash i ka thenë:

     “Të porosisë që sinçerisht dhe pahamendje të Më besosh dhe me besnikëri t’u përmbahesh dispozitave të cilat t’i kamë shpallur”. “Ende më këshillo” – thot Musa a.s. “Kujdesu dhe respektoje nënën”. “Ende më këshillo” – përsëriti Musa a.s. “Kujdesu dhe respektoje nënën” – edhe për të tretën herë i tha All-llahu xh.sh., ndërsa për të katërtën herë i tha: “Të këshilloi që të kujdesësh edhe për babën”.

     Nga hadithet e cituara nuk guxon të kuptohet se si baba nuk është i meritueshëm që të kujdesemi dhe t’a respektojmë si dhe t’i bëjmë mirë.Jo,një konkluzion i till kishte me qen gabim.

     Pra,babës i takon e drejta e tij,por nëna më tepër preferohet,nga aspekti se ajo shumë më shumë ka sakrifikuar për fëmiun.Sa herë nëna gjatë natës është ngritur e shpesh edhe në dhomën e ftohtë e i ka dhënë gji fëmiut,deri sa baba ka fjetë me ëndrra të ëmbla.

3.XHENETI ËSHTË NËN KËMBËT E NËNËS.

     Pran mendjes dhe arësyes,të cilat duhen t’i shërbejn njeriut për orientim të drejt në jetë ,All-llahu xh.sh. kohë pas kohe dërgoi edhe të dërguarit e Vetë,të cilët në bazë të dispozi-tave dhe udhëzimeve të Tij ua kanë treguar njerëzve rrugët e fatit dhe kushtet me të cilat arrihet deri te lumtirija në të dy botërat.

     Njeriu – musliman,i cili sinqerisht beson në jetën pas vdekjes (ahiret) ai padyshim do t’a zgjedh rrugën e cila udhëheq në fatin e përjetshëm,i cili arrihet vetëm me besimin e drejt të parimeve islame (sharteve islame) dhe kryerjen e duhur të obligimeve fetare (sha-rtet islame),veçse pranë veprave të tjera të mira.

     Vështir kishte me qen me e menduar besimtarin e drejt (mu’minin) pa vepra të mira. Kjo kishte me qen e ngjajshme me ofiqinën,e ka firmën,por është e zbrazët.Në shumë vende në Kur’an All-llahu xh.sh. u premton besimtarëve jetë të rehatshme në këtë botë pranë shpërblimeve të mëdha në botën e ardhshme,veçse nëse pranë besimit në një All-llah të vetëm bëjnë edhe vepra të mira.Ashtu All-llahu i Lartësuar në Kur’an thotë:     

     “Kush bënë vepër të mirë,qoftë mashkull ose femër,e duke qenë besimtar,Ne do t’i japim atij një jetë të mirë (në këtë botë),e (në botën tjetër) do t’u japim shpërblimin më të mirë për veprat e tyre”. (Su.Nahl – aj.97.)

     Në një ajet tjetër i Lartësuari thotë:

     “… e kush është që e shpreson takimin e Zotit të vet (pa frigë),le të bëjë vepra të mira, e në adhurimin ndaj Zotit të tij të mos e përziejë askë”.(Su.Kehf – aj.110).

     Si shifet për vepra të mira besitari i vërtet do të shpërblehet nga All-llahu xh.sh.,a mi-dis veprave të mira e që te All-llahu janë më të dashurat gjithsesi u përkasin bindja dhe bëmirësija ndaj prindërve,çka shifet edhe nga hadithi.Domethënë,me një rast as’habët e kanë pyetur Muhammedin a.s. se cilat vepra të njerëzve te All-llahu xh.sh. janë më të da-shurat,në çka Muhammedi a.s. iu ka përgjegj:

      “Namazi,i cili falet në kohën e vet të caktuar;- bëmirësija ndaj prindërve dhe lufta në rrugën e All-llahut xh.sh. (për ruajtjen e besimit dhe të vërtetave fetare)”.

     Ai,i cili nuk i përfill obligimet e veta ndaj prindërve,ai jo vetëm që do t’a humb vend-banimin në xhennet,por do t’a meritoi xhehennemin,sepse pranë prindërve fitohet edhe  xhenneti edhe xhehennemi.Ashtu ka thenë Alejhisselami.

     Meleku Emin Xhibrili dhe Muhammedi a.s. i drejtohen All-llahut xh.sh. dhe e lusin Ate që t’a largoi nga mëshira e Vetë atë musliman,i cili vdes e nuk e shfrytëzon rastin që duke iu bërë mirë prindërve të vetë t’a meritoi te Ai vendbanimin xhennetor.Qe për ate çka na tregon as’habi Xhabir ibni Semure r.a.Ai thotë:

     “I Dërguari i All-llahut xh.sh. duke hipur me një rast në minber,jashta zakonit tri herë me za ka thënë:”AMIN”(pranoje All-llah).(Më von i pyetur nga as’habët pse e ka bërë ate) iu ka përgjegjur: “Më erdhi Xhibrili Emin dhe më tha:”Muhammed!Kush e arrin njërin ose të dy prindërit dhe vdes e shkon në xhehenem (e nuk arrin duke i respektuat ata t’a fitoi xhennetin) All-llahu e ka larguar nga mëshira e Vetë.Muhammed edhe ti thuaj Amin” .Qe  - thot Muhammedi a.s. – për çka kam thenë AMIN.Pastaj – tregon Muhammedi a.s. – Xhibrili Emin prap më tha:”Kush e arrin muajin e Ramazanit dhe vdes,e nuk arrin që te All-llahu të i janë falur mëkatet (por vdes nën barrën e mëkateve) – All-llahu e ka larguar nga mëshira e Vetë.Muhammed! Thuaj Amin”.Dhe unë kam thënë - AMIN thotë Alejhi-sselami.Pastaj Xhibrili Emin më tha:”Në pranin e kujt përmendet emri yt,dhe ai nuk bjen salavat All-llahu e ka larguar nga mëshira e Vetë. Thuaj (Muhammed) Amin”.Unë në te – thot Muhamedi a.s. – kam thenë – Amin”.(E shënoi Teberaniu).

     Muslimi dhe Ahmedi  e shënojnë në koleksionet e tyre të haditheve,se si Muhammedi a.s. me një rast në shoqërinë e as’habëve tri herë ka thenë:

     “Regime enfuhu – Zoti e ka vra (mbyt)”. Kend ashtu o i dërguari i All-llahut? – e pye-tën as’habët,e ai iu përgjegj:”Ate,te i cili njëri ose të dy prindërit e arrijnë pleqërinë,e ai pranë tyre nuk e meriton xhennetin”.

     As’habi Ebu Umame r.a. tregon:se një njeri e ka pyetur Muhammedin a.s. :

     “O i dërguari i All-llahut!Në çfar obligimi është fëmiu (njeri) ndaj prindërve të vetë? – në çka ai iu ka përgjegjur: “Ata të janë xhennet dhe xhehenem”.(Shënoi:Ibni Maxhe).

     Duke folur mbi detyrimet e fëmijëve ndaj prindërve,me një rast Alejhisselami ka thënë : ”Xhenneti është nën këmbët e nënës”.

     Muhammedi.a.s. ka thënë (tregon as’habi Xhabir ibni Abdullah r.a.):

     “Te cili (musliman) gjenden këto tri cilësi,All-llahu do t’a marr në mbrojtje,e njëkohë-sisht do t’a fus në xhennet: (E para): kush ka mëshirë ndaj njeriut të dobët dhe të pafuqi-shëm; - (edyta): kush i nderon prindërit e vetë dhe iu bënë mirë; - (e treta): kush është i kujdesshëm ndaj shërbëtorit të vet dhe përsonelit nën përkujdesjen e tij”. - Te cili (musli-man) gjenden këto tri cilësi,All-llahu (në ditën e gjykimit) do t’a vendosë në freskinë e Arshit të Vetë,kur tjetër freski përpos Tij nuk do të ket.(E para): kush merr abdest (me qëllim të afrimit mëshirës së All-llahut) dhe ate në fatkeqësi (si janë: ngricat e mëdha, punët e mëdha e të ngjajshme); - (e dyta): kush shkon në Xhami me qëllim të faljes së namazit me xhemat,posaçërisht në namazin e jacis dhe sabahut; - (e treat): kush është bujar (dhurues) dhe për askend nuk e kursen pasurinë e vet”.

     Me deklarata të këtilla dhe të ngjajshme i Dërguari i All-llahut na e ka bërë me dije kjart të gjithë neve që hyrja në xhennet – përveç tjerash – mvaret edhe nga ndëgjueshmë-rija e jonë ndaj prindërve tanë.

4.PA PËLQIMIN E PRINDËRVE AS NË “LUFTËN E SHENJTË” NUK SHKOHET.

     Midis veprave të mira të cilat i bëjnë muslimanët – All-llahut të Lartësuar njëra i është më e dashura: “xhihadi” – lufta për besimin (fenë) e vërtetë.Në shumë vende në Kur’an All-llahu i Madhëruar i fton muslimanët që në çdo kohë të janë të përgaditur për “xhihad” dhe për ate premton shpërblime të panumërta.

     Edhe më i madh është numri i haditheve në të cilat Alejhisselami i sqaron shpërblimet e premtuara të cilat e presin ate,i cili –në emër të All-llahut - lufton në rrugën e All-llahut.

     Të nxitur nga shpërblimet e mëdha të cilat All-llahu xh.sh. do t’ua ndaj luftëtarëve is-lam – shehidëve – në ditën e gjykimit,shokët e Muhammedit a.s. kanë nxituar në luftë. Ato u ishin orët më të dashura të jetës.Mirëpo,Muhammedi a.s. disa as’habëve nuk ua lejonte të shkojnë në “luftën e shenjtë”,nëse prindërit e tyre nuk ishin të pëlqimit.Pra,edhe në aso çaste vendimtare duhet me e kërkuar pëlqimin e prindërve!Edhe në këtë mënyrë Pejgamberi dëshironte që dukshëm të theksohen të drejtat e prindërve – në mënyrë spe-ciale ato të nënës,edhe pse edhe ato me dëshirë i dërgonin bijt e tyre të luftojnë krah për krahu me të dërguarin e All-llahut.T’i theksojmë vetëm dy-tre shembuj:

     As-habi Abdullah ibni Amir ibnul As r.a. tregon:

     “I ka ardhur një njeri të Dërguarit të Zotit dhe i ka thenë:”T’a jap fjalën se do të nisem për në hixhret (nga Meka në Medine) dhe do të luftoi në rrugën e All-llahut,krejt me qëllim dhe dëshirë që All-llahu të më shpërblej”.”A e keni të gjallë ndonjërin nga prindërit?” – e pyeti i Dërguari i Zotit.”Po të dytë” – i përgjigjet njeriu.”Ti e dëshiron shpërblimin nga All-llahu?” “Po” – përgjigjet njeriu.”Ktheju prindërve,bëju mirë dhe kujdesu për t’a (pastaj do t’a marrësh shpërblimin nga All-llahu xh.sh.) sikur me pas qen në luftë”.

     As’habi Ebu Se’id r.a. thotë:

     “Ka ardhur një njeri nga Jemeni (në Medine) te i Dërguari i All-llahut xh.sh. (me që-llim të paraqitjes si vullnetar për luftë).”A e keni ndokendin në Jemen”? – e pyeti i Dër-guari i Zotit.”I kamë prindërit” – përgjigjet njeriu.”A janë ata të pëlqimit (që të hysh në luftë)”? “Jo” – përgjigjet njeriu.”Kthehu dhe pyeti ata” – i thot Muhammedi a.s. – e nëse të lejojnë atëherë hyn në “luftën hyjnore”,e nëse nuk të lejojnë (qëndro te ata),kujdesu për ta dhe bërju mirë”. (Eshënoi: Ebu Davudi).

5.KUSH DËSHIRON JETË TË REHATSHME NË KËTË BOTË LE T’I

RESPEKTOJË PRINDËRIT

     Që njeriu të jetoi i lumtur dhe i kënaqur në këtë botë kushtet janë të shumnumërta.Një-ri nga ato kushte është ndëgjueshmërija dhe bëmirësija ndaj prindërve.Pa to All-llahu i Lartësuar pak kujt do t’i jap jetë të rehatshme,sepse për pandëgjueshmëri ndaj prindërve dënon – bile edhe në këtë botë.Në kontribut të kësaj i citojmë disa hadithe:

     As’habi Sevban r.a. tregon se Muhammedi a.s. ka deklaruar:

     “Njeriu duke bërë mëkate do të vij në situata të rënda materiale.Fatin (e pa këndshëm) nuk mund kurgjë t’a menjanoj (as t’a zbus) përveç lutja (e sinçert drejtuar All-llahut xh. sh.).Bëmirësija dhe dëgjueshmërija ndaj prindërve e zgjat jetën njerzore (ashtu që njeriu jeton komod,nuk i kalojnë ditët “si uji i turbullt” – si tregojnë zakonisht shumica.”

     Muhammedi a.s. ka thenë,tregon Enes ibni Malik,:

“Kush dëshiron me jetuar gjatë dhe kush don me qen në bollëk,le t’i respektoj prindërit e vetë dhe le t’a ruaj farefisin”.

     As’habi Mu’az ibni Enes r.a. tregon se me një rast Muhammedi a.s. ka thenë:

     “Kush i respekton prindërit e vetë do të vendoset në freskinë e druriot të quajtur Tuba (në xhennet),e pranë asaj (deri sa është në këtë botë) All-llahu do t’ia jap çdo fat”.

     Nga hadithet e cituara rrjedh se jetë e lumtur dhe e rehatshme i është garantuar atij,i cili kujdeset dhe i respekton prindërit e vet dhe i cili iu bënë mirë.

6.DUKE I BËRË MIRË NËNËS DO TË NA FALEN DISA MËKATE.

     Muslimanëve u është mundësuar që për së gjalli t’u fallen gabimet dhe ate me pendim të sinqert dhe me kthim të drejt All-llahut të Lartësuar.Mirëpo,nëse janë në pyetje gabi-met (mëkatet) ndaj njerëzve është e nevojshme që me ta të merremi vesh dhe të hallashti-semi,sepse këtu vetëm pendimi (tevbja) nuk vjen në shprehje.

     Çdo vepër e mirë,e cila është bërë në emër të All-llahut e liron njeriun nga disa mëkate të cilat janë bërë ndaj Tij.Midis veprave të mira – si e kemi cekur më lartë – padyshim ra-dhitet edhe ndëgjueshmërija ndaj prindërve,e cila do të na bëhet shkaktare që të na falen disa nga mëkatet.Këte e shofim nga hadithi të cilin Teberaniu e shenoi nga as’habi Ibni Omer r.a. i cili tregon:

     “Ka ardhur një njeri te i dërguari i Zotit dhe i ka thenë:”Kam bërë mëkat të madh.A ka mënyra që të më falet?” “A keni nënë? –e pyeti Alejhiselami. “Nuk kam” –iu përgjegj njeriu. “A keni motër të nënës?” – “Po kamë” – iu përgjegj njeriu të Dërguarit të Zotit. “Kujdesu për te dhe bëri mirë (dhe do të lirohesh nga ai mëkat – i ka thenë Pejgambe-ri)”.

7.TË OBLIGUAR JEMI T’I RESPEKTOJMË PRINDËRIT EDHE SIKUR TË JANË ATA JOMUSLIMAN

     Duke e lexuar shtypin e Alzhirit,Marokut dhe Tunisit shofim si për çdo ditë,qoftë në ato vende apo në vende tjera të:Afrikës,Azis,Europës ose SHBA individ,po edhe grupe të tëra,vullnetarisht dhe nga besimi i pastër kalojnë në Islam (e pranojnë Islamin).Në veçanti është dukuri e shpesht se në shtetet e përmendura afrikane Islamin e pranojnë studentët, prindërit e të cilëve edhe më tutje mbesin jomusliman,i takuan ndonjë besimi tjetër apo janë pa besim fare.

     Në realitetin e sotëm kemi shum raste ku muslimani është i martuar me jomuslimanën dhe anasjelltas,në të cilat raste,sipas dispozitave të sheriatit,fëmijët duhen të mbesin mus-liman.

     Shtrohet pyetja:çfarë janë obligimet e fëmijve – musliman ndaj prindërve,të cilët janë jomusliman?A t’ua revokojnë ndëgjueshmërinë?A të heqin dorë nga ata dhe t’i hudhin prej vedi? Jo!Edhe në këso raste Islami kërkon nga fëmijët – musliman që t’i pranojnë, respektojnë dhe tu bëjnë mirë prindërve të vetë.Për këte All-llahu xh.sh. qartë në Kur’an na urdhëron:

     “E nëse ata të dy tentojnë që ti të më përshkruash Mua shok,për çka ti nuk ke kurrfarë fakti,atëherë mos i respekto ata,po në çështjet e jetës së kësaj bote të keshë mirëkuptim ndaj tyre,e ti ndiqe rrugën e atij që është i kthyer kah Unë,mandej kthimi juaj është tek Unë, e Unë do t’ju njoftoj për atë që keni punuar.” (Su.Llukman aj.15.)

     Vetëm,nëse prindi është – sikur të është edhe musliman – mëkatar i madh,ashtu që nënshtrimi dhe lojaliteti ndaj tij të sjell në konflikt me moralin e pastërt dhe dispozitat e All-llahut xh.sh.,me atë rast guxojm t’ua mohojm ndëgjueshmërinë.Vërtet,kishim me qen mëkatar nëse u jemi të nënshtruar në gjërat të cilat janë në kundërshtim me mësimet Isla-me dhe moralin e pastërt islam.

     Edhe në kohën e Alejhisselamit ka pasur raste,që individ e kanë pranuar Islamin,ndër-sa prindërit e tyre kanë mbetur idhujtar dhe armiq të hapur të Islamit,por Muhammedi a.s. e ka lejuar që djemt dhe vajzat e tyre,si musliman,t’i pranojnë dhe t’i vizitojnë prindërit,të cilët ishin jomusliman.Qe një rast,të cilin e shënojnë Buhariu,Muslimi dhe Ebu Davudi nga Esma,çika e hazreti Ebu Bekrit,e cila rrëfen:

     “Në kohën,deri sa ende ishte gjallë i Dërguari i Zotit,ka ardhur (në Medine të më vizi-toi) nëna ime e cila ishte idhujtare,e njëkohësisht ishte shum e pa disponuar ndaj Islamit. (Kur për këte kam ndëgjuar) e pyeta të Dërguarin e All-llahut duke i thenë:”Më ka ar-dhur nëna (e cila është vendosur te dikush në Medine).Ende nuk është e gatshme me e pranuar Islamin.A t’a vizitoi nënën time?”–“Po”!Vizitoje nënën tënde”- më tha Muham-medi a.s.” – tregon Esma.

     Këtë rast as’habi Abdullah ibnuz-Zubejr r.a. në një version tjetër pak më mire na e sqaron.Ai thotë se nëna e tij Katila bintu Abdil-Uzza ka ardhur në Medine me peshqeshe dhe dhurata të shtrenjëta,me qëllim që t’a vizitoi vajzën e vetë Esmën,vajzën e h. Ebu Bekrit.Duke pasur në konsideratë se nëna e saj ishte jomuslimane – idhujtare,Esma nuk ka dëshiruar ta pranoi në shtëpi dhe as t’ia pranoi dhuratat e sjellura,deri sa nuk e ka pyetur të dërguarin e All-llahut dhe deri sa ai nuk ia ka lejuar që ta pranoi,respektivisht t’a vizitoi nënën e vetë,si u tha më lartë.Për këtë rast – thotë Abdullah ibnuz-Zubejr dhe Ibni Ujejne janë shpallur ajetet në vijim:

     “8.All-llahu nuk ju ndalon të bëni mirë dhe të mbani drejtësi me ata që nuk ju luftuan për shkak të fesë,e as nuk ju dëbuan prej shtëpive tuaja;All-llahu i do ata që mbajnë drej-tësinë.

      9.All-llahu ju ndalon t’u afroheni vetëm atyre që ju luftuan për shkak të fesë,që ju nxorën prej shtëpive tuaja dhe që ndihmuan dëbimin tuaj;ju ndalon të miqësoheni me ta. Kush miqësohet me ta,të tillët janë dëmtues të vetvetës” (Su.Mumtehin aj.8 – 9).

     Qe edhe një ajet Kur’anor,me të cilin All-llahu xh.sh.na urdhëron që t’i respektojmë prindërit,edhe sikur ata të janë jomusliman,megjithate t’i mbetemi besnik Islamit.Dome-thënë,kur Sa’d ibni Ebi Vekkas (njëri nga muslimanët e parë dhe njëri nga “asherei-mu-beshshere”) e ka pranuar Islamin pa e pyetur nënën e vetë,ajo është betuar se nuk do të haj,nuk do të pij dhe nuk do të dal nga shtëpija fare,deri sa ai të mos kthehet në idhujtar. Ka menduar se në këtë mënyrë do t’a bind djalin që të hjek dorë nga Islami.I fliste:”Bir! All-llahu të obligon ta respektosh nënën,e ti as nuk ndien….”.Kur Sa’dit filluan t’i flasin të afërmit e vetë që t’a ndëgjoi nënën,sepse në të kundërtën me “veprimin” e vetë do t’a shkatërroi,ai i shkoi nënës dhe i tha asaj:

     “Nënë!Pasha All-llahun,dije me siguri,se në i paq njëqind shpirta,dhe në të dalshin të gjithë një nga një,unë as atëherë nuk e la Islamin!Nëse don ha,e nëse nuk don,mos ha, kurgjë s’më intereson”!

     Kur nëna e ka parë atë vendosmëri të birit të vetë e ka thyer betimin e vetë dhe ka filluar të hajë!Atëherë është shpallur ajeti në vijim:

     “Ne e kemi obliguar njeriun me punë të mirë ndaj prindërve të vet,e nëse ata të dy për-piqen të shpiejnë ty që të më përshkruash Mua shok (zot tjetër) për çka ti nuk di asgjë,atëherë ti mos i respekto ata.Kthimi i juaj është tek Unë,e Unë do t’ju njoftoi për ate që keni vepruar”. (Su. Ankebutë,aj.8).

8.RESPEKTOI PRINDËRIT EDHE SIKUR TË KANË PRIVUAR NGA E DREJTA NË TRASHËGIMI.

     Islami nuk lejon që prindërit njërit fëmij t’ia shkurtojnë të drejtën në trashëgimi në llo-gari të fëmijëve tjer.Mirëpo,kjo është dukuri e shpesht dhe në rastet më të shumta vajzat janë të dëmtuarat,sepse shumica e prindërve (posaqërisht në fshatra) nuk dëshirojnë që dhëndurët t’a ndajnë pasurinë me fëmijët mashkuj – pas vdekjes së tyre.Sikur ata që e bëjnë ate t’a dinin se çka humbin në ahiret sigurisht nuk do t’a bënin kurr ate.As’habi     Enesi r.a. tregon se Muhammedi a.s. ka thënë:

     “Kush ia shkurton trashëgimin trashigimtarit (të ligjshëm) All-llahu do t’ia shkurtoi atij trashigimin (të drejtën) në xhennet” (E shënoi: Ibni Maxhe).

     Normalisht është ,se fëmiu në atë rast ndihet i fyer,e ndonjëherë edhe materialisht duk-shëm i dëmtuar.Ndonjëherë për atë shkak ndërmjet burrit dhe gruas,ose anasjelltas,do të vij deri te mospajtimet e vërteta,sepse njëra palë e ka shpresuar “mirazin”,i cili asaj,ndo-shta i ka qen i domosdoshëm për jetë.

     Prindërit,të cilët e bëjnë ate,do t’a bartin mëkatin në shpirtin e vetë para All-llahut xh.sh.,sepse kanë shkelur kjart shkronjën Kur’anore,por fëmijët,të cilët kanë qen pjesë-risht apo tërësisht të privuar nga e drejta në pjesën ligjore pas vdekjes së prindërve – me-gjithatë as në atë rast nuk guxojnë t’a bëjnë revokimin (ndërprerjen) e ndëgjueshmërisë ndaj prindërve të vetë,sepse edhe në situata të atilla “haku” prindor është më i fort se inte-resat e tyre materiale.Këte do t’a shofim nga hadithi në vijim,të cilin e shënuan Ahmedi dhe Teberaniu nga as’habi Mu’az Ibni Xhebel,i cili thotë:

     “Më ka porositur i dërguari i All-llahut për dhjet gjëra duke më thenë:”- Mos e moho All-llahun,ose me e besuar se si Madhëria e tij nuk i ka hije,sikur të mbysin apo të ka-llin; -mos e ndërprej ndëgjueshmërinë ndaj prindërve,sikur edhe të përjashtojnë nga pasuria,e cila (sipas ligjit) duhej të takonte ty; -mos i lësho namazet farz,sepse kush me qëllim e lëshon namazin farz nuk është më nën mbrojtjen e All-llahut; - mos i konsumo pijet alkoolike,sepse ato janë burim i çdo të keqeje dhe amorali; - ruaju mëkatit,sepse njeriu,duke bërë vepra të cilat janë të ndaluara me fe,tërheq në vete urrejtjen e All-llahut; - ruaju që të mos i lëshosh radhët luftarake,të cilat luftojnë në emër të All-llahut për ruajtjen e dinit. Edhe nëse rastësisht të gjithë luftëtarët në atë rrugë vdesin,ti qëndro i fort; - (mos u bër koprrac),por nga ajo që t’a ka dhuruar All-llahu si duhet i mbulon nevojat e familjes sate; - kurr mos e harro nevojën e edukimit të duhur të fëmijëve tu,e nëse është nevoja dënoj ata për pandëgjueshmëri” (mosbindje).

9.FËMIJËT JANË TË OBLIGUAR T’I KRYEJN AMANETET E PRINDËRVE

TË VDEKUR.

     Nuk janë të rralla rastet kur prindërit tanë për së gjalli ose në prag të vdekjes lënë ama-net diçka dhe ia lënë detyrë fëmijve të vetë,që atë amanet t’a vënë në jetë pas vdekjes së tyre.Përfundimisht,në ate prindërit kanë edhe të drejt ligjore,sepse janë pronar deri në një të tretën e pasurisë së tyre për rastin e vdekjes së vetë në çka edhe dojn me e lënë amanet.

     Nga hadithi i lartëshënuar kemi vërejtur,se fëmijët janë – përveç tjerash – të obliguat t’a kryejn amanetin të cilin pas veti ua kanë lënë prindërit e tyre (vetëm,nëse ai është në përputhshmëri me dispozitat e sheriatit),sepse nëse nuk e kryejn,bëjnë mëkat të madh.   All-llahu xh.sh. në Kur’an thot:

     “Kush bënë ndryshimin e tij pasi që t’a ketë dëgjuar (ditur) atë,mëkati për te u takon atyre që e ndryshojnë.All-llahu dëgjon dhe di.” (Su.El Bekare aj.181).

     Mirëpo,nga përvoja e dijm se në disa raste fëmijët nuk e respektojnë dëshirën e fundit të prindërve të vetë.Ka për shembull raste kur prindërit,të cilët kanë qen të obliguar t’a bëjnë haxhin,por nuk e kanë bërë deri sa kan qen të shëndosh – e lënë amanet (në rastet e shumta gojarisht) që pas vdekjes së tyre të dërgojnë “bedel-haxh”.Mirëpo,këte ndonjëri nga djemt dhe vajzat,si trashëgimtar ligjor të tyre,e heshtin dhe e fshehin,edhe pse dëshi-ra e fundit e prindërve të tyre për ta duhet me qen si shkronja e ligjit.Ka edhe djem dhe vajza të atillë,të cilët në këso rastesh kërkojnë strehim në shpekulime.Domethënë,për t’a “pastruar” ndërgjegjën e vetë,”kalimthi” i dërgojnë për ndokend nga disa monedha që për babën apo nënën e vdekur të bëhet “bedel-haxhi” në Meke.

     Çfar guximi me e hesht dhe me e fsheh amanetin e huaj!A thua ai,i cili e bënë ate,në atë moment përgjithësisht a mendon në All-llahun xh.sh….!

      Disa nga mësuesit islamik janë të mendimit se fëmijët janë të obliguar edhe pa ua lënë amanet me dërguar “bedel-haxh” për prindërit e vetë,nëse kanë qen të obliguar për haxh dhe ate në barrë të pasurisë të cilën ua kanë lënë prindërit,e tek atëherë e lirojnë të vdekurin nga një përgjegjësi e madhe para All-llahut të Lartësuar për lëshimin e bërë të njërës nga pesë detyrat kryesore islame (haxhit).

     Rast i njejt është edhe me zeqatin dhe detyrimet tjera fetaro-pronësore.Fëmijët – nëse e dijnë se prindërit e tyre kanë mbetur borgj te All-llahu xh.sh. – duhet pjesën përkatëse të pasurisë të cilën e kanë lënë prindërit me e nda në emër të atyre borgjeve (“hukuku-llah”).Nëse ate e bëjnë,mund të shpresojnë se i kanë shpëtuar prindërit e vet nga dënimi i rëndë dhe përgjegjësia para All-llahut xh.sh.

     Kur prindërit nuk lënë asgjë nga pasurija e tyre,fëmija duhet prej pasurisë së vetë – në-se e kanë – t’a ndajnë zeqatin që ka mbet borgj dhe të dërgojnë “bedel-haxh” për prindërit e vetë,sepse nuk guxojnë të lejojnë që prindërit e vdekur të qëndrojnë me detyrime fetare, të cilat kanë qen të obliguar t’i kryejnë,por nuk i kanë kryer në tërësi ose pjesërisht.

     Nuk janë të rralla rastet kur prindërit vdesin,e mbesin në obligime materiale ndaj nje-rëzve tjer,si psh.diçka kanë bler prej dikujt,por nuk e kanë paguar ose diçka kanë marr hua,e nuk e kanë kthyer dhe të ngj.Të gjitha këto janë obligime të rënda,e edhe më rendë është,nëse përkatësi ate e bënë me vetëdije dhe me qëllim që mos t’a paguaj ose mos t’a kthej borgjin.Mëkatet e këtilla dhe të ngjajshme askujt nuk i falen me:”dua”,”hatme”, ”tevhid”,”jasinë”,por vetëm me kompenzimin material të dëmit.Për këte fëmijët,si të më-sojnë për obligimet e këtilla të prindërve të vetë,duhet nga pasurija që e kanë lënë prindë-rit e vetë apo nga pasurija e vetë t’a paguajnë borgjin ose t’a kthejnë gjësendin e marrur hua përsonit përkatës,e pastaj të i drejtohen All-llahut xh.sh. dhe të kërkojnë faljen e atyre mëkateve prindërve të vetë.Këte sigurisht do t’a bëjnë fëmijët,të cilët i duan dhe i respek-tojnë prindërit e vetë të vdekur.

     Gjithësesi vepra e mirë të cilën e bënë njeriu në emër të All-llahut xh.sh. dhe sevapi i arritur u dhurohet prindërve të vetë të vdekur,do t’u është në dobi.Këte e shofim nga ky rast.Domethënë,as’habi Enes r.a. tregon se as’habi Sa’di ka ardhur te i dërguari e All-llahut dhe e ka pyetur:

     “O i dërguari i All-llahut!Nëna më ka vdekur,e nuk më ka urdhëruar dhe as lënë ama-net (që të bëjë diçka për shpirtin e saj).A do të ketë dobi nëse ndaj sadak apo inkasoi diç-ka në emër të saj?”Do të ketë dobi.Nëse kurgjë tjetër (nuk mundesh) qile një pus (nga i cili njerëzit do t’i plotësonin nevojat e veta,ashtu që nga ajo e vdekura do të ketë dobi”.

10.FËMIJËT JANË TË OBLIGUAR T’A LUSIN ALL-LLAHUN QË T’UA FAL MËKATET PRINDËRVE TË VET TË VDEKUR.

     Si kemi theksuar më parë,deri sa i kemi prindërit gjall ndaj tyre kemi detyrime të shumta.Mirëpo,obligimet tona ndaj tyre nuk ndërprehen edhe pas vdekjes së tyre.Edhe atëherë ata,vazhdimisht deri në vdekjen tonë,duhet t’i kemi në mend,sepse edhe atëherë jemi në obligime ndaj tyre.Njëra nga ato obligime është që t’a lusim All-llahun xh.sh.që t’i pranoi nën mbrojtjen e mëshirës së Tij dhe t’ua fal mëkatet të cilat i kanë bërë ndaj Tij (e jo ndaj njerëzve,padrejtësinë dhe hakun e njerëzve,të cilët njeriu ia ka shkaktuar ndo-kujt,në çfardo aspekti,All-llahu nuk e fal.Për ate duhet përkatësit ndërmjetveti të barazo-hen dhe të pajtohen).All-llahu i Madhëruar,përveç tjerash,me Kur’an na urdhëron edhe këte (deri sa i kemi prindërit gjall):

     “Dhe në shenjë mëshire shtrije pranë tyre krahun përulës e respektues dhe thuaj: ”Zoti im!Mëshiroi ata të dy,sikurse më edukuan mua kur isha i vogël”.(Su.El Israë a.24).

     Nga ajeti i cituar shifet se nuk guxojmë të harrojmë në prindërit e vdekur.All-llahu na udhëzon që t’i drejtohemi Atij me lutje që Ai t’i mëshiroi,jo vetëm sa janë gjall,por edhe kur të vdesin.Prandaj,prindërit të cilët vdesin si besimtar të vërtet,edhe të vdekur do të kanë dobi nga lutja të cilën e bëjnë fëmijët e tyre te All-llahu i Madhërishëm për faljen e mëkateve prindërve të tyre të vdekur.

     Edhe pranë kujdesit më të madh,njerëzit – besimtarët megjithatë vdesin me disa mëka-te,të cilat vetëm All-llahu xh.sh. mundet me ua fal.Mirëpo,fëmijët janë të obliguar t’i drejtohen All-llahut xh.sh. dhe t’a lusin Ate që t’ua fal mëkatet prindërve të tyre.Kjo është me të vërtet obligim i tyre fetar si që e shofim nga hadithi,të cilin e shenojnë Ebu Davudi,Ibni Maxhe dhe Ibni Habban nga as’habi Ebu Esid Ibni Malik,i cili thotë:

     “Me një rast kemi ndejur te i dërguari i All-llahut.Në atë lutje një njeri nga fisi Benu Seleme i tha:”O i dërguari i All-llahut!A jamë i obliguar t’ua bëjë ndonjë të mirë prin-dërve të mij edhe pas vdekjes së tyre?” ”Po” – iu përgjegj i dërguari i All-llahut (dhe ate): ”Me e lut All-llahun që ti ndriqoi (shpërblej) me dhuntit e Veta dhe t’ua pranoi veprat e  tyre të mira;- me e lut që t’ua fal mëkatet;-me ua kryer amanetet që i kanë lënë për së gjalli; -me tregue dashni dhe me u bërë vepra të mira farefisit me të cilët prindërit kanë mbajt lidhje, me u kujdes për miqët e prindërve të vet”.

     Sa dobi do të ket me e lut All-llahun xh.sh. që t’ua fal mëkatet prindërve tanë të vde-kur,e shofim nga hadithi të cilin e shënon Teberaniu nga as’habi Ebu Se’id el-Hudraje r.a. i cili thotë se Muhammedi a.s. ka thenë:

     “Në ditën e gjykimit pas ndonjë njeriu do të pasojnë veprat e mira (sevapet) si kodra. Njeriu do të pyet:”Çka është kjo”?Atëherë do t’i thuhet:”Këto janë (sevapet) nga lutjet e fëmiut tënd (djalit,vajzës apo të dyve) me të cilat e ka lut All-llahun me ti fal mëkatet”.

     All-llahu xh.sh. e thekson në Kur’an se si Nuhi a.s. iu ka drejtuar All-llahu xh.sh. me lutje Kur’anore:

     “Zoti im,më fal mua dhe prindërit e mi,dhe ata që hynë në shtëpinë t’ime,duke qenë besimtarë,edhe besimtarët e besimtaret,ndërsa jobesimtarëve mos u shto tjetër,vetëm dëshprim”.(Su.Nuh aj.28).

     Nëse i dërguari i All-llahut – Nuhi a.s. – e konstaton për të vlefshme dhe të nevojshme me e lut All-llahun e Lartësuar për faljen e mëkateve të veta dhe të prindërve të vetë,si ne mos t’a bëjmë ate atëherë!

     Të parët tanë shpesh i kanë përkujtuar të vdekurit e vetë.Edhe sot neve – të paktën ne të vjetërve – na është në kujtim që në prak të çdo të premte dhe të hëne pas akshamit është kënduar “Jasini” për të vdekurit.Gjithashtu është kënduar në prak të Bajramit,natën e mubarekut,si dhe në Bajram.E sot? Sa janë prej nesh të cilët i përkujtojnë me Kur’an prindërit e vetë?Atëherë mos të shpresojmë se fëmija tanë do të na përkujtojnë,sepse nuk na kanë parë neve duke i përkujtuar prindërit tanë.

     Sufjan Ibni Ujejne thotë:“Ai musliman i cili rregullisht dhe si duhet i fal të pesë vaktet e namazit – në atë mënyrë do të tregoi falënderim ndaj All-llahut xh.sh. për dhuntit e pa-numërta të Tij,e ai i cli pas çdo namazi e lut All-llahun për faljen e mëkateve të prindërve të vet,ai në atë mënyrë (të paktën deri diku) do t’ua paguaj borgjin atyre”.

     Nuk kishte me na ardhë rëndë së paku me nga një “Fatiha” që t’i përkujtojmë prindërit tanë të vdekur pas faljes së çdo namazi,sepse edhe kjo kishte me qen shenjë e dukshme e përkujtimit në të vdekurit tanë.

11.TË OBLIGUAR JEMI TË KUJDESEMI PËR MIQËT E PRINDËRVE TANË

TË VDEKUR

     Muhammedi s.a.s.v. me një rast ka thënë:

     “Të gjithë njerëzit (pa marr parasysh përkatësinë racore,klasore,nacionale,ideologji-ke dhe ngjyrës së lëkurës) janë krijesa të All-llahut.All-llahut më i dashuri nga mesi juaj është ai i  cili (në emër të Tij dhe për dashurin e Tij) më së shumti bënë dhe u kontribon krijesave të Tij”.

     Me një rast tjetër gjithashtu ka thënë:

     “Më i miri është ai njeri,i cili (qoftë moralisht apo materialisht) u shërben njerëzve,e më i keqi është ai njeri,i cili (në çfardo mënyre) u sjell dëm njerëzve”.

     Çdokujt i është e kjartë,se Muhammedi a.s. – duke folur në emër të All-llahut xh.sh. – ka dëshiruar – përveç tjerash që përmes raporteve të mira ndërnjerëzore të vendos vëlle-zëri univerzale,pa të cilën nuk ka fat (lumturi) në këtë botë.Si e shofim,ai edhe para katër-mbëdhjet shekujve i ka ftuar ithtarët e vetë të vendosin vëllezëri të përgjithshme,dhe ate jo vetëm ndërmjet veti por edhe me të gjithë njerëzit,përmes bëmirësive të veta dhe sjell-jeve të veta të bukura.

     Hadithet e lartëshënuara,si edhe shumë të tjera,si dhe ajetet Kur’anore të panumërta nxisin,a edhe sot i nxisin një numër të madh të besimtarëve-Musliman të vendosim me shumë njerëz raporte të mira dhe prej tyre të krijojnë miqët e vetë më të mirë,të cilët është e nevojshme t’i ruajmë,sepse pa miqë jeta kishte me qen e zymtë.Bukur thotë një shkrim-tar turk:

”Kujdesu mirë për miqët e tu,sepse ata janë krihët me të cilët fluturon dhe strehimorja në të cilën fshifesh”.

     Proverbat e popullit tonë thonë:

     “Bota pa njerëz,e njeriu pa miqë – as gjë nuk vlejnë”.

     “Kush jetonë pa miqë,ai në jetë nuk ka kurrfar kënaqësije”.

     Miqësinë,të cilën prindërit tanë e kanë vendosur me disa njerëz,nuk kishte me guxuar me e shterr vdekja e prindërve.Këtu nuk vlen proverbi popullor:

     ”Vdiq kumbara,ndërpritet (vdes) kumbarija”.

     Detyra e jonë kishte me qen – sepse ashtu Islami na mëson – që t’a vazhdojmë dhe t’i thellojmë raportet miqësore me miqët e prindërve tanë të vdekur,sepse vetëm në atë më-nyrë rrethi i vëllezërisë së përgjithshme zgjërohet.

     Miqët e prindërve tanë të vdekur duhet t’i vizitojmë,t’i ftojmë,të tregojmë kujdes për t’a dhe shpesh t’i vizitojmë,sikuse e kanë bërë prindërit tanë.Ashtu ne na mëson Islami. Duhet t’a dijmë,se ai i cili i viziton miqët e prindërve të vetë të vdekur,është njejt sikurse me i vizituar edhe prindërit e vetë të vdekur.Këte e shofim nga hadithi,të cilin e shënon Ibni Habbanod nga as’habi Ebu Burde r.a.,i cili thotë:

     “Erdha në Medine.Menjëherë më vizitoi Abdullah ibni Omeri dhe më tha:”A e din për çka të kam ardhur në vizitë?”Jo nuk e dij” – i thash,e ai më tha:”E kam ndëgjuar kur i dërguari i All-llahut ka thënë:”Kush dëshiron t’a vizitoi babën e vet në varr,le t’i vizitoi miqët e babës (ahbabët)”.Ndërmjet babës t’im Omerit dhe babës tënd ka egzistuar miqësi dhe dashuri e madhe,dhe për këte kamë ardhur të të vizitoi,(sepse e dij se edhe në atë më-nyrë barëm deri diku do t’i dal hakut babës t’im të vdekur)”.

     Edhe fëmijët e miqëve të prindërve tanë të vdekur duhet t’i ruajmë dhe t’u tregojmë kujdes,sepse edhe ajo bjen në radhën e bëmirësive të mëdha.Këte e shofim nga hadithi të cilin e shënon Muslimi nga as’habi Abdullah ibni Dinara r.a.,i cili thotë:

     “Një beduin(njeri nga shkretëtira) në rrugën e Mekës e takoi Abdullah ibni Omerin,i cili menjëheri i dha selam,e mori në gomarin të cilin e kaluronte,ashtu që bashk me to ia dha edhe mbulesën nga koka (e cila Abdullah ibni Omerin e mbronte nga dielli).I thamë (Abdullah ibni Omerit) – tregon Abdullah ibni Dinari:”Zoti të ka dhënë çdo të mirë”!(Që po ia tregon gjithë atë përkujdesje?).Beduinët me pak përkujdesje kënaqën.(Në këtë Ab-dullah ibni Omeri) tha:”Baba i këtij njeriu ka qen mik (shok) i madh i Omer ibni Hattabit (rp. babës t’im),e unë e kamë ndëgjuar të dërguarin e All-llahut kur ka thënë:”Në bëmi-rësitë më të mëdha  përketë edhe tregimi i respektit (konsideratës) familjes së miqëve (shokëve) dhe ahbabëve të babës tënd”.

     Si po e shofim,me tregimin e kujdesit dhe thellimin e miqësisë me miqët e prindërve tanë të vdekur,i bëjmë All-llahut vepër të këndshme,për çka All-llahu do të na shpërblej,e njëherit në atë mënyrë,deridiku pjesërisht,do t’u dalim hakut prindërve tanë të vdekur.

12.MUSLIMANI I CILI KA QEN I NDËGJUESHËM NDAJ PRINDËRVE DO TË GJENDET NË SHOQËRINË E TË DËRGUARVE TË ALL-LLAHUT,

SHEHIDËVE DHE …

     Të paktë janë njerëzit të cilëve nuk iu është në nder me pas mikun ndonjë njeri me dinjitet të lartë ose njeri i dalluar,sepse ajo i ofron kënaqësi.Kur veç ashtu është në këtë botë,kujt prej nesh atëherë nuk kishte me i qen nder i madh që në botën e ardhshme,në xhennet,mos me qen në shoqërinë  e të dhashurve të All-llahut – pejgamberëve dhe be-simtarëve më të përzgjedhur nga Ai si dhe luftëtarëve (shehidëve)?Ate çdo musliman i vërtetë duhet t’a dëshiroi.Përfundimisht,deri te ai nder nuk është vështir të arrihet,vetëm se duhet pakëz me u përpjek (munduar).

     Atyre,të cilët sinqerisht e besojnë All-llahun dhe të dërguarit e Tij,Muhammedi a.s. u garanton se në xhennet kanë me qen në shoqërinë e të dërguarve të All-llahut,njerëzve të sinqert dhe të vërtetë si dhe shehidëve (luftëtarëve për din),por vetëm me kusht që bashk me këto kanë qen të ndëgjueshëm (nënshtruar) ndaj prindërve të vetë,ashtuqë janë kujde-sur për t’a dhe iu kanë bërë mirë.Këte e shofim nga hadithi të cilin e shënon Ahmedi dhe Teberaniu nga as’habi Amr ibni Murreta el-Xhuhenijje,i cili tregon:

     “Ka ardhur një njeri te i dërguari i All-llahut dhe i ka thenë:“O i dsërguari i All-llahut! Besoi dhe deklaroj se përveç All-llahut nuk ka Zot tjetër,e njëkohësisht deklaroj se ti je i dërguar i All-llahut.I fali të pesë namazet ditore,e japi zeqatin me rregull dhe e agjëroj muajin e Ramazanit”.Në ate i dërguari i All-llahut i tha:”Kush vdes e i ka kryer obligimet fetare të numruara,do të gjendet (në xhennet dhe ate) në shoqërinë e të dër-guarve të All-llahut,shehidve dhe besimtarëve të sinqert dhe ate njëri pranë tjetrit si gishti pranë gishtit, por vetëm nëse ka qen i ndëgjueshëm dhe i mirë ndaj prindërve të vetë”.

     All-llahu xh.sh. në Kur’anin famëlart thot:

     “69.E kush do që i bindet All-llahut dhe të dërguarit,të tillët do të janë së bashku me ata që All-llahu i shpërbleu:(me) pejgamberët,besnikët e dalluar (të drejtit),dëshmorët dhe me të mirët.Sa shokë të mirë janë ata!

      70.Ky shpërblim i madh është prej All-llahut.Mjafton që All-llahu di më së miri.”

     Nuk mund të mendohet se dikush është i përkushtuar si duhet All-llahut xh.sh. e një-kohësisht nuk është i ndëgjueshëm ndaj prindërve të vetë,sepse vetë mosndëgjueshmërija ndaj prindërve tregon se njeriu është i pandëgjueshëm ndaj All-llahut të Lartëmadhëri-shëm. (Su.Nisaë aj.69-70).

     Nuk mund të mendohet se dikush është i nënshtruar si duhet ndaj All-llahut xh.sh. e njëkohësisht nuk është i nënshtruar (ndëgjueshëm) ndaj prindërve të vetë,sepse vetë pa-ndëgjueshmërija ndaj prindërve tregon se njeriu është i pandëgjueshëm edhe ndaj All-llahut të Lartësuar.

13.RESPEKTONI PRINDËRIT,PASTAJ EDHE FËMIJËT T’UAJ DO

T’JU RESPEKTOJNË.

     Kush prej nesh nuk kishte me dëshiruar që fëmija e tij të mos janë të vyer,të njerëzi-shëm,të ndershëm,e parasegjithash t’a respektojnë dhe sipas nevojës materialisht t’a ndih-mojnë?Fëmijët e ndershëm për prindërin janë pasurija (thesari) më e madhe dhe kënaqë-sija shoqërore.

     Që t’i kemi fëmijët të atillë,duhemi edhe ne vetë të përpiqemi dhe të kujdesemi që t’i edukojmë si duhet dhe në frymën Islame.Por edhe diçka!Njëri nga kushtet që fëmijët tanë të na respektojnë është,që edhe ne t’i respektojmë prindërit tanë,pastaj në atë mënyrë e meritojmë te All-llahu xh.sh. që edhe ne të na respektojnë fëmijët tanë.Në këtë na e ka tërheq vërejtjen vetë Alejhisselami.Domethënë,as’habi Ebu Hurejre r.a. thotë se Muham-medi s.a.v.s. ka thënë:

     “Bëhuni të ndershëm ndaj grave tjera,e pastaj edhe gratë e juaja do të janë të nders-hme.Respektoni prindërit e juaj dhe bënju mirë,e pasataj edhe ju do të iu respektojnë fë-mijët e juaj.Kujt t’i vjen miku i vetë (apo ndonjë njeri i rendomt) për t’i kërkuar falje për ofendim moral (ose dëm material),le t’a pranoj atë kërkim-falje (dhe le të pajtohet me te), sepse nëse ate nuk e bënë,nuk do të ketë në ditën e Gjykimit të drejt afrimi burimit (t’im) të ashtuquajtur “Havzi Kevser”.

     Me një rast tjetër Alejhisselami deklaron:

     “Bëhuni të mirë ndaj prindërve,e pastaj edhe fëmijët e juaj do të janë të mirë ndaj jush; silluni në mënyrë të bukur ndaj tyre,e pastaj edhe gratë e juaja do të sillen bukur me ju”.

     Këte që e ka thenë Muhammedi a.s. në pikëpamje të fëmijëve,plotësisht është e kup-tueshme,sepse kur fëmijët tanë na shfin se si ne po i respektojmë prindërit tanë edhe ata vetë do të mësohen (ambijentohen) të na respektojnë.

     Edhe për këshillat tjera,për të cilat Muhamedi a.s. në këtë hadith na porosit,duhet të mendojmë,sepse në fushën e moralit dhe në raportet ndërnjerëzore nuk i kemi të gjitha në rregull,për të cilat mundemi të pendohemi edhe në këtë botë por edhe në botën tjetër.

14.MOSNDËGJUESHMËRIA (MOSBINDJA) NDAJ PRINDËRVE U PËRKET MËKATEVE TË MËDHA.

     Çdo musliman i ndërgjegjshëm pakëz duhet të kujdeset që me vetëdije ose me qëllim të mos e bëjë as më të voglin mëkat,e për mëkatet e mëdha nuk bëhet fjalë,sepse ato do-methënë janë inat i hapët ndaj All-llahut të Madhërishëm.

     Mosndëgjueshmërija ndaj prindërve radhitet në mëkatet e mëdha,çka e shofim nga deklarata e Alejhisselamit,të cilën na e transmeton Ibni Habban nga vepra “Kitabun-nebi-jji”,e cila thotë:

     “Mohimi i All-llahut ose besimi në shum zotëra; - mbytja e besimtarit-mu’min (si dhe jomuslimanit) pa shkak të arsyeshëm; - ikja nga radhët luftarake,të cilët luftojnë në rru-gën e All-llahut; - refuzimi i ndëgjueshmërisë ndaj prindërve të vetë; - me e bind gruan e ndershme për amoralitet; - me u bë sikur po pregadit sehire (e bënë me qëllim që tjetrit t’i sjell të këqija); - me u shëbye me kamatë dhe me e shpërdoruar (përvehtësuar) pasu-rinë e jetimit; - në ditën e Gjykimit merren si mëkatet më të mëdha (të cilat një njeri i ka bërë)”.

     Hadith të ngjajshme shënon edhe Buhariu nga as’habi Abdullah ibn Amra ibnul Asa,i cili thotë se Alejhisselami ka thenë:

     “Në mëkatet e mëdha radhiten: mohimi i All-llahut ose besimi në shum zotëra;- mby-tja e njeriut (pa shkak të arsyeshëm);- betimi i rrejshëm me vetëdije,e me qëllim të mash-trimit dhe shkurtimit të drejtave të atij qofshin morale apo materiale,edhe me qen i pa-ndëgjueshëm dnaj prindërve të vetë”.

     Me një rast – si shkruan për te:Buhariu,Muslimi dhe Teberaniu nga as’habi Ebu Bekri – Alejhisselami në shoqërimin e as’habëve ka pyetur:

     “A doni t’ua them se çka konsiderohet mëkati më i madh?” (Këtë pyetje e ka përsëri-tur tri herë).”Po,duam o i dërguari i All-llahut” – kemi thënë,e ai na ka thënë:”Mohimi i All-llahut dhe refuzimi i ndëgjueshmërisë ndaj prindërve”.Deri sa e thoshte këte (thotë h. Ebu Bekri),i dërguari i All-llahut ishte i mbështetur e pastaj u ul dhe tha:”(Në mëkatet e mëdha përveç këtyre radhiten edhe) rrena dhe dëshmimi i rejshëm”.Këtë (të fundit) aq shum e ka përsëritur (thotë h.Ebu Bekri) sa që kemi filluar të pëshpërisim:”A do t’a ndër-prej”.

     Gjithashtu Buhariu e shënon hadithin nga asa’habi Mugire ibni Shu’be i cili e ka ndë-gjuar dhe e ka mbajt në mend se Muhammedi a.s. ka thenë:

     “All-llahu rreptësisht ua ndalon: mosndëgjueshmërinë ndaj prindërve; - varrosjen e fëmijëve femra të gjalla (e cila ka qen dukuri e shpesht në kohën paraislamike); - ngurri-min e dhënjes së zekatit; -grumbullimin e pasurisë pa shpenzuar në rrugën e All-llahut. Gjithashtu All-llahu ua ndalon të folni “thash e theme”,e para se gjithash ua ndalon për-gojimin dhe rrenën.Ua ndalon që pa nevojë të mos kërkoni asgjë nga të tjerët dhe mos t’i hulumtoni gjërat dhe punët e njerëzve tjer (ku ju nuk jeni për asgjë të interesuar),si dhe në luks t’a shpenzoni pasurinë t’uaj”.

     Me këtë hadith Muhammedi s.a.v.s. na  ka paralajmëruar ne – se përveç nevojës së ndëgjueshmërisë ndaj prindërve – edhe në disa gjëra shum të rendësishme për të cilat du-hemi seriozisht t’i kemi në konsideratë,sepse e tëra ajo është në interesin tonë.

15.KUSH E REFUZON BINDJEN (NDËGJUESHMËRINË) PRINDËRVE,E KA REFUZUAR BINDJEN EDHE ALL-LLAHUT xh.sh.

     Në rend të parë jemi të obliguar t’i jemi të nënshtruar dhe të ndëgjueshëm All-llahut xh.sh. e menjëherë pastaj prindërve tanë.Vetëm,ndëgjueshmërinë mundemi t’ua mohojmë vetëm atëherë,nëse na urdhërojnë të bëjmë diçka që është me fe (besim) e ndaluar,si e kemi theksuar më lart.

     Kush e revokon ndëgjueshmërinë ndaj prindërve,njëkohësisht e ka revokuar ndëgjue-shmërinë edhe vetë All-llahut xh.sh.Ashtu na thotë Muhammedi a.s.,çka e shofim nga ha-dithi të cilin na e shënojn:Teberaniu,Ibni Habba,Hakimi dhe Tirmiziu nga as’habi Abdu-llah ibni Amri r.a.,i cili thotë se Alejhisselami ka thënë:

     “Kush i kënaq (ua plotëson dëshirat) prindërit (pjesërisht) e ka kënaq edhe All-llahun, e kush e refuzon ndëgjueshmërinë ndaj prindërve ai e ka refuzuar ndëgjueshmërin edhe ndaj All-llahut xh.sh.”.

     Me një rast tjetër Muhammedi a.s. ka thënë:

     “Në kënaqësinë e prindërve tanë (ndaj nesh) është edhe kënaqësija e All-llahut,e pandëgjueshmërija jonë ndaj prindërve është (njëkohësisht) pandëgjueshmëri ndaj All-llahut”.

16.ME I SHARË DHE MALLKUAR PRINDËRIT RADHITET NË MËKATET

E MËDHA

     Ky nëntitull sigurisht na duket pakëz i çuditshëm.Edhe vetë do të pyesim:”Athua ka djem dhe vajza të atillë të cilët janë të gatshëm që t’i shajnë prindërit e vetë dhe t’i mall-kkojnë ata”?Mirëpo,e vërteta është se ka një numër i madh njerëzish të tillë të cilët i shajnë – qofshin të gjallë apo të vdekur – prindërit e vetë ose në mënyrë të caktuar i mall-kojnë.Me mëkatarët e atillë përditë takohemi.

     Çka krejt ndëgjojmë prej fëmijve tanë,”shpresa” e jonë e ardhshme,të cilët në tufa bre-dhin rrugëve dhe të cilët në bisedën më të thjesht ia shajnë njri tjetrit,dhe ate në mënyrën më brutale,nënën,babën e ngjajshëm.Mirëpo,e keqja dhe marria edhe më e madhe është kur ndëgjojmë njerëzit e rritur dhe të “mençur”,se si në zënkën më të thjesht njëri tjetrit ia shan prindërit ose në ndonjë bisedim apo tregim ia shan nënën apo babën dikujt tjetër.

     Njeriu pakëz i mençur nuk do t’a bënte ate,sepse nuk dëshiron që atij dikush me ia sharë prindërit dhe ata të vdekur t’ia “tronditë” në dhe.Në të kundërtën,sharja e nxit the-trin që edhe ai t’a shaj ate.

     Muslimani nuk guxon kërkujt me i dhënë shkak për me ia sharë prindërit – qofshin të gjallë apo të vdekur ata – sepse nëse janë gjallë,me ate ua vret nderin dhe shembëlltyrën,e nëse janë të vdekur,atëherë ata i vënë para përgjegjësisë së madhe sepse pas veti kanë lënë fëmijë ashtu të pa edukuar,të cilët sillen pa far kulture,ngatërrohen me të tjerët dhe me ate u jepin shkak mëkatarëve tjer që t’ua shajnë prindërit e gjallë apo të vdekur.

     Islami e ndalon sharjen dhe mallkimin e prindërve tanë,sikurse edhe tërthorazi të bëhet ajo,gjegjsisht me nxitjen e tjetrit që të na i shan nënën ose babën apo të na i mallkojë ata. Duhet t’a dijmë se ajo radhitet në mëkatet e mëdha,çka e shofim nga hadithi të cilin e sjell Teberaniu nga as’habi Abdullah ibnul-Asa,i cili thotë se Muhammedi a.s. ka thenë:

     “Sharja dhe mallkimi i prindërve të vetë radhitet në mëkatet e mëdha.”O i dërguari i All-llahut!A thua ka ndokush që i shan dhe i mallkon prindërit e vetë?” – pyetën ashabët e pranishëm,e ai u tha:”Ka.Nëse njëri tjetrit ia shan prindërit apo ia mallkon,e ai ia kthen ate,në atë mënyrë njeriu i shan dhe i mallkon prindërit e vetë”.

     As’habi Ebul-Muharik r.a. thotë se me një rast në shoqërinë e as’habëve Muhammedi a.s. ka thënë:

     “Me rastin e Mi’raxhit kamë kaluar pranë një njeriu i cili ishte ulur i rrethuar me nurin e Arshur-Rrahmanit.Kamë pyetur: ”A është kjo ndonjë melaqe (e shkelqyeshme)? ”Më kanë thënë: ”Nuk është”.”A është dikush nga të dërguarit e Allahut?”.”Nuk është” – prap më kanë thënë.”Po kush është atëherë?” – pyeta.”Ky është njeri (musliman) i cili: shum e ka përkujtuar All-llahun dhe vazhdimisht e Ka bërë dhikër;i cili rregullisht dhe si duhet i ka falur pesë namazet ditore dhe ate me xhemat dhe i cili nuk i ka sharë prindërit e vetë”.

     Si kemi thënë më lartë,dukurija e sharjes së nënës dhe babës është bërë gadi postëpur-tekë e thjeshtë në bisedimet më të thjeshta të shumicës së njerëzve.E vërteta,ate njerëzit e kulturuar nuk e bëjnë,por është e saktë se edhe nga njerëzit në dukje të kulturuar ate e ndëgjojmë ndonjëherë.Për këte duhet që veç prej vegjëlije fëmijët me i çmësuar nga të sharët,nëse dëshirojmë që kërkush të vdekurit tanë mos me n’ai “trondit” në varr.

17.PËR MOS BINDJE NDA PRINDËRVE FËMIJËT DO T’A SHIJOJNË

DËNIMIN EDHE NË KËTË BOTË.

     Të shumta janë punët e këqija të cilat disa njerëz i bëjnë,dhe ashtu gabojnë ndaj All-llahut xh.sh.Për ato All-llahu xh.sh. do t’i dënojë,nëse jo në këtë botë,sigurisht në Ahiret po,nëqoftëse me kohë sinçerisht nuk pendohen dhe nuk i drejtohen Atij për falje.

     Shumica e njerëzve mendojnë,se në këtë botë munden të bëjnë çka të dëshirojnë,dhe se për ate askush nuk bënë llogari,si dhe për krejt ato askujt nuk do t’i japin llogari.Ai,i cili mendon ashtu,keq gabon,se All-llahu xh.sh. në Kur’an ka thënë:

     “42.(Muhammed!).E ti kurrsesi mos e mendo All-llahun si të pakujdesshëm ndaj asaj që veprojnë zullumqarët;Ai vetëm është duke i lënë ata përderisa një ditë në të cilën sytë shtangën (mbesin të hapur).

     43.(atë ditë) Ata të ngutur e duke i ngritur kokat e tyre lartë,nuk lëvizin sytë e tyre (për të shikuar),e zemrat e tyre janë të zbrazura (nga friga).” (Su.Ibrahim,aj:42 – 43).

     Në një ajet tjetër All-llahu xh.sh. thotë:

     “61.Sikur All-llahu t’i dënonte njerëzit (zullumqarë) për shkak të mizorisë së tyre,nuk do të linte mbi të (tokë) asnjë gjallesë,por Ai i lë ata për më vonë deri në afatin e caktuar, e kur të vijë afati i tyre,për asnjë moment nuk mund t’a vonojnë as t’a ngutin”.(Su.Nahl –ajeti:61).

     Mirëpo,fëmijët,të cilët janë të pandëgjueshëm ndaj prindërve të vetë,të cilët i ofendo-jnë dhe i ngacmojnë babën dhe nënën,të cilët nuk ua dhënë postin e duhur prindërve,nuk guxojnë të janë të qet dhe të mendojnë se në këtë botë do të kalojnë pa dënim të sigurt, sepse psherëtima e prindërve është aq e rëndë sa që All-llahu xh.sh. fëmijët ashtu të pa-ndëgjueshëm do t’i dënojë edhe në këtë botë.Këte e shofim nga hadithi të cilin na e trans-meton Ebu Bekri,i cili thotë:

     “Për të gjitha mëkatet,përveç mosbindjes ndaj prindërve,All-llahu kujt të do ia vonon dënimin deri në ditën e Gjykimit,ndërsa për mosbindje ndaj prindërve All-llahu ua jep dënimin (fëmijve të pabindshëm) edhe para vdekjes (së tyre)”.

     Që kuptimi i hadithit të cituar të na bëhet edhe më i kjart,e sjellim tregimin në vijim. Domethënë,ka qen një njeri,i cili,duke punuar dhe kursyer,është pregaditur për haxh.Kur ka arrijt dhe i ka kursyer aq para,sa kanë qen të mjaftueshme për haxh,ka vendosur të niset për rrugë kur t’i vij koha.Mirëpo pasi ka qen i hastretit,nëna ka filluar t’a kundër-shtoi për hazh duke i thenë:

     “Biri i im!Ty të kamë vetëm një,për hastret!Përveç asaj nuk kam tjetërkend.Unë jamë e shtyer në moshë.Jamë plakë e vërtet.Edhe ndonji vjet mos shko në haxh,sëpaku deri sa të vdes unë.Ti ja i ri,ke kohë ende për haxh.Nuk mundem kurrsesi të mbetem vetëm”.

     Djali as të ndiej.Nuk dëshironte të abstenoj nga qëllimi i vetë,dhe përkundër dëshirës së nënës dhe pa hajr-duan e saj u bë gadi dhe u nis.Duke udhëtuar një ditë dhe të dytën ditë arrijti në një qytet.Kthehet në një bujtinë për me bujt.Kur ishte koha e namazit të ja-cisë shkoi në xhami.Pas mbarimit të namazit të jacisë,mbetet vetëm në xhami që të fal diçka nga namazet e mbetura dhe të lutet.

     Rasti e deshi që mu në atë kohë,në afërsi të asaj xhamije,një hajdut hyn në një shtëpi me vjedh,por e shofin fqinjët,dhe fillojnë ndjekjen e tij.Hajduti i vëren dhe fillon me ik,e ata lëshohen pas tij.Mirëpo kur arrijn te xhamija zhduket hajduti,sikur me e pas lëshuar toka.Duke e kërkuar rreth xhamië se mos është fshehur kund,njëri nga ndjekësit shiqon për dritare,dhe kur e vëren haxhiun në xhami mendon se është ai hajduti i cili iu ka fshe-hur,dhe i thërret shokët:

     “Këndej,shpejt këndej!Qe ku është në xhami,po bëhet sikur kur falet!”.

     Ata menjëherë mblidhen,shpejt hyjn në xhani dhe bëtasin:

     “Ah hajdut,tani je vërsulur me u fal,a pakëz më parë ke dashur me e vjedh fqiun tone”.

     Haxhija aq shumë befasohet,sa që nuk mundet asnjë fjalë me e thënë.Ata menjëherit e zënë,e lidhin dhe ia dorëzojnë gjykatës.Pasi që në atë ngjarje ishin të pranishëm të gjithë dëshmitarët,gjykata merr vendim që t’i prehet dora,e pastaj të endet nëpër shesh dhe me zë t’a kumtoj shprehjen:

     “Kështu do t’i ndodh çdokujt,kush vendos me vjedh!”.

     “Mos thërritni ju ashtu!” – ju thotë haxhija – por thërritni dhe thuani:

     “Kështu do t’i ndodh çdokujt kush nuk e ndëgjon nënën e vetë”.

     Kur të pranishmit e pyetën pse të thërrisnin ashtu,ai ua tregoi mirë të gjitha dhe u tha se është nisur për në haxh,por pa lejën e nënës,dhe për ate e ka nxënë fatkeqësija,se kurr nuk ka qen hajdut.Kur ata i ndëgjuan ato,të gjithë shumë u çuditën.Gjykata menjëherë e liroi nga çdo faj dhe e lëshoi në liri,dhe haxhiu ynë i padënuar abstenon nga udhëtimi i mëtejmë dhe menjëherë kthehet në shtëpinë e vetë,nga friga se mos po e gjen edhe ndonjë fatkeqësi edhe më e madhe si shkak i mosndëgjueshmërisë ndaj nënës.

     Dënimi,të cilin njeriu e meriton për shkak të mosndëgjueshmërisë ndaj prindërve të vetë,mundet me qen në forma të ndyshme,sepse All-llahu xh.sh. është i fuqishëm që në mënyra të ndryshme T’a dënoi njeriun.Mëkatarit a thua i duhet dënim më i madh në këtë botë se kur fëmijët e tij,për të cilët ka punuar,ka jetuar dhe të cilët  kanë qen për te më të dashur se drita e syrit ia refuzojnë ndëgjueshmërinë?!Mu atëherë,kur njeriu prêt kënaqësi më së shumti nga fëmijët e vetë – ajo shpresë mund t’a trathtoj.

     Ende nga ditët shkollore si nxënës më kujtohet një episodë,e cila edhe sot më fluturon para syve.Një plakë,në dukje grua elegante,pranë tre djemve të cilët punonin dhe bukur fitonin,ka qen e uritur për bukë.Për të qen fatkeqësija edhe më e madhe,njëri nga tre djemt e plakës (më i vjetri),disa herë vrullshëm me thikë në dorë ka dhashur t’a pres në-nën,e cila në mjerimin e vetë kërkonte strehim në lagje (mëhallë).

    Nuk kam njohuri se si kjo nënë në ditët e saj të rinisë është sjellur me prindërit e vetë, por është me rëndësi të shtrohet pyetja:a thua a ka mundur ajo me përjetuar poshtërim më të madh se që është ky?Gjithashtu është me rendësi të theksohet edhe kjo se,që të tre djemt e plakës kanë vdekur relativisht të rinjë,e para përfundimit të jetës gati të gjithë prej tyre kanë ra në shkopin e lypësit.

     Pra,dënimi nuk u ka munguar edhe në këtë botë.

     Proverbi popullor thotë:”E keqja (e liga) kthehet në të njëjtat opinga”. Na duket se këtu ka diçka të vërtetë,e ate e shofim edhe nga ky tregim:

     Domethënë,egziston tregimi popullor i cili thot:“Një djali iu kishte mërzitur baba i vetë,pasi që ishte i pafiqishëm (i mplakur).Një ditë djali e merr babën e vetë kaliboq dhe e dërgon në pyll me qëllim që t’a braktis të gjallë, ndoshta do t’a hanin bishat e malit.Kur djali,duke e bartur babën e vetë kaliboq,arrijti deri te një lis  (dru) i madh te i cili u bë gati t’a hudh dhe t’a braktis babën e vetë,baba e pyeti djalin: ”Bir,çka e ke për ndërmend me ba me mua? “Dua me të lënë këtu dhe me të brak-tisë se mu ke mërzitur dhe nuk po mundem t’a pres vdekjen tënde” – iu përgjegj djali.Në këte foli baba i djalit: Bir,mos më hudh (lerë) te ky dru,sepse mu në këtë vend e kam lënë edhe unë babën t’im.Më dërgo në një vend tjetër,barëm pak më larg nga këtu.

     Kur,djali i ndëgjoi fjalët e babës,e mori babën kaliboq e kthej te shtëpia e vetë që të kujdeset për te deri në vdekjen e tij,sepse nuk dëshiroj që të përjetoj diçka të tillë apo të ngjajshme,me ate çka ia kishte pregaditur babës së vetë.

     Prandaj,si të veprosh ti me prindërit tu,njashtu edhe fëmijët tu do të veprojnë me ty,sepse ajo është ligj i natyrës, të cilin e ka vendos All-llahu i Madhëruar.

18.E RËNDË ËSHTË PSHERËTIMA E PRINDËRVE,POR MË E RËNDË ËSHTË NËMA (MALLKIMI).

     Nuk jatë rralla rastet që fëmijët (djemt dhe vajza të rritur) me mosndëgjueshmërinë e tyre i provokojnë prindërit ashtu që ata fillojnë të hidhërohen dhe fëmijët e vetë fillojnë t’i qortojnë.Ndonjëherë vjen edhe deri te ndërprerja e marëdhënjeve,e baba dhe nëna nuk duan të flasin me fëmijët e vetë,e ndonjëherë nuk duan as të ndëgjojnë për t’a.

     Ka edhe raste të atilla,që djemt dhe vajzat,të cilët jetojnë ndaras nga prindërit – shumë rrallë i vizitojnë nënën dhe babën,e shumë më pakë i ftojnë me ju ardhë,edhepse prindërit e tyre dëshirojnë së paku t’i shofin me sy,por ata as për sy.

     Veprimet e këtilla ose të ngjajshme shkaktojnë revoltë të arësyeshëm tek prindërit,të cilët – në shumë raste – në vend se për fëmijët e vetë të bëjnë lutje (dua) për të mirë dhe t’a lus All-llahun xh.sh. që t’ua mbush zemrat me dashuri djaloshare dhe t’ua bëjnë lutjen për jetë të lumtur dhe të rehatshme,ata i mallkojnë.Vështirë do t’a kanë fëmijët e tillë në këtë botë po edhe në botën tjetër!Me qen fëmijët të vetëdijshëm me peshën dhe pasojat e zemërimit dhe mallkimit prindor,kurrën e kurrës nuk do t’u japnin shkas për te.

     E vërtetë,nuk është mençuri as nga prindërit që t’i mallkojnë fëmijët e vetë,edhe sikur të janë të provokuar me veprimet e tyre jonjerëzore,sepse edhe vetë munden me u pen-duar nëse nëma e tyre pranohet te All-llahu xh.sh.Se është e mundur kjo,e shofim nga ha-dithi të cilin e shënon Tirmiziu nga as’habi Ebu Hurejre r.a.Ai thotë se Muhammedi a.s. ka thënë:

     “Pa dyshimin më të vogël lutjet (duatë dhe mallkimet) e tre përsonave (te All-llahu xh. sh.) do të pranohen dhe do të plotësohen (dhe ate):mallkimi i njeriut,të cilit i është bërë ndonjë padrejtësi (zullum); - duaja e musafirit (të cilën ia ka bërë nikoqirit,i cili e ka gos-tit) – dhe duaja (lutja) e prindërve,respektivisht mallkimi i tyre (adresuar All-llahut xh.sh. për ose kundër fëmijve të vetë)”.

     Në popull bukur thuhet,kur ndokujt i bëhet e padrejt,e në veçanti nevojtarit:

Ruajuni nga mallkimet e nevojtarit,

Sikur të është edhe prej pabesitarit.

     All-llahu xh.sh.i udhëzon prindërit që Ti drejtohen dhe T’a lusin që fëmijët e tyre t’ua udhëzoi në rrugë të drejt– në rrugën e Islamit.Këte e shofim nga ajet Kur’anor,i cili thotë:

         “74.Edhe ata që thonë:”Zoti ynë,na bënë që të jemi të gëzuar me (punën) e grave tona dhe pasardhësve tanë,e neve na bënë shembull për të devotshmit”.((Su.El Furka-në,ajeti 74).

     E vërteta,fëmijët janë të obliguar që me kujdesin dhe bëmirësinë ndaj prindërve të vetë t’a meritojnë që ata të bëjnë lutje (dua) për t’a.

     Ai,në të cilin prindërit psherëtijnë,ai edhe me shpirtin vështir do të ndahet,e përveç kë-saj egziston rreziku se në momentin e vdekjes nuk ka me iu dhënë me thenë as “SHEHA-DETIN KELIMEI”,për të cilin duhet të aspiroj (synoj) çdo misliman,sepse Muhammedi a.s. ka thënë se ai,i cili në momentin e vdekjes me vetëdije thotë:”LAILAHE ILELLAH MUHAMMEDEN RESULULLAH”,padyshim ka me hy në xhennet,sikur edhe pas pen-dimit për mëkatet e bëra.Se kjo është e vërtet,e shofim nga hadithi të cilin na e transme-ton as’habi Enes ibni Maliku,i cili thotë:

     “Në kohën sa ishte gjallë i dërguari i All-llahut,jetonte (në Medine) një njeri i ri me emrin Alkame,i cili ishte dalluar si luftëtar i madh për Islam.Bashk me këto ka qen edhe bujar i madh,ajo është dukur se ka ndar shumë lëmosha (sadakë).Një ditë është sëmur. Sëmurja dita ditës keqësohej.(Gruaja e tij kur e pa se po i afrohet fundi i jetës burrit të sajë) e porositi të dërguarin e All-llahut:”Burri im është paravdekjes.Dëshiroj për këte me kohë të lajmëroj”.Muhammedi a.s. si e mori lajmin e cituar i thirri Bilallin,Aliun,Sel-manin dhe Ammarin dhe u tha:”Shkoni deri te Alkami dhe shiqoni si është dhe në çfar gjendje është”. Menjëherë (të përmendurit) janë shkuar dhe kur kanë hyr te Alkami (dhe e kanë parë se me të vërtet është para vdekjes) i kanë thënë:”Thuaj:”La ilahe ilellah”. Mirëpo ai nuk lëvizi as  gjuhën.Kur ata vetë u vërtetuan se nuk po i ipet t’a thotë “Keli-mei Shehadetin” e dërguan Bilallin t’a lajmëroj Muhammedin a.s. se në çfar halli është Alkami.Atëherë Muhammedi a.s. ka pyetur:”A ka Alkami prindër?” ”Babai i ka vdekur,e nënën e ka,e cila është e shtyr në moshë” – iu përgjigjen Muhammedit a.s..Ai atëherë e urdhëroi Bilallin:”Shko te nëna e Alkamit.Përshëndete me selam nga unë dhe thuaj,nëse pleqërija ia lejon le të vij deri te unë,e nëse jo,atëherë thuaj se unë do të shkoi te ajo”. (Kur ate e lajmëroi Bilalli për porosinë e Alejhisselamit) ajo tha:”Edhe pse jamë shumë e moshuar,prapseprap nuk mund t’ ia lejoj vedit që këmbë të më vij i dërguari i All-llahut të cilin unë shum e dua dhe jamë e gatshme që edhe jetën time t’a skrifikoj për te”.E ka marr krrylën dhe është drejtuar kah i dërguari i All-llahut.Kur ka arritur,i ka dhënë se-lam dhe është ulur para tij.Ai i tha asaj: ”Më thuaj të vërtetën: çfar është djali i juaj Al-kami?Nëse nuk ma thua të vërtetën,mua për këte përmes shpalljes më lajmëron All-lla-hu”.”Është falur dhe ka agjëruar,e bashk me to ka dhënë edhe shumë lëmosha” – tha nëna e Alkaminit.”Si është sjellur ndaj teje?” – e pyeti i dërguari i All-llahut,e ajo iu për-gjegj:”Unë në te jamë rrebtësisht e hidhruar shkaku se më shum e don gruan e vetë se mua si nënë.Ate për të gjitha e ndëgjon,a për mua nuk ndien fare”. Atëherë Muhammedi a.s. tha:”Pra tani jemi në të pastër.Shkaku pse Alkami nuk mundet me e thënë “Kelimei Shehadetin” qendron në ate,se nëna e tij në te është e hidhruar.Bilall! – tha Muhammedi a.s. – Shko dhe mblidh dru të mjaftueshme që t’a ndezi Alkamin në zjarr”.”A thua para syve të mij do t’a ndezësh djalin t’im,i cili është fryt i zemrës s’ime?” – bërtiti nëna e Alkamit,në çka i dërguari i All-llahut i tha:”Dënimi i All-llahut (i cili e pret djalin tënd për mosndëgjueshmëri ndaj teje) është më i rëndë dhe më i gjatë se ky.Nëse ti dëshiron që All-llahu t’ia fal mëkatin djalit tënd,të cilin e ka bërë me mosndëgjueshmërinë ndaj teje – është e nevojshme që ti t’ia falësh (t’ia bëjsh hallall), se pasha All-llahun pa hallalin tënd nuk i ndihmon as namazi që e ka falur dhe as lëmosha të cilën e ka dhënë.”Kur plaka i ndëgjoi fjalët e të dërguarit të All-llahut tha:”Pranë teje dhe të pranishmëve All-llahun e paqa dëshmitar se ia fali (ia bëjë hallall) djalit t’im Alkamit”.Tani Alejhisselami i tha Bi-lallit:”Shko dhe shiqo se tani Alkami a mundet me thënë “Kelimei Shehadetin”,se ndo-shta nëna e tij vetëm nga nderimi ndaj meje ka thenë se e fal (e ndoshta ate nuk e ka bërë me zemër)”.Bilalli shkoi dhe duke hyr në derën e shtëpisë së Alkamit e ndëgjoi ate duke thenë:”la ilahe ilellah……”Pasi hyri te Alkami u tha të pranishmëve:”(Dijeni),shkaku,që Alkami nuk ka mundur me e thënë “Kelimei Shehadetin” është ai,sepse nëna e tij ishte tmerrësisht e hidhëruar në te.Ajo ia ka falur me zemër (ia ka bërë hallall) dhe tani ai mundi me e thënë “Kelimei Shehadetin”.

 Alkami vdes atë ditë.Muhammedi a.s. urdhëron që të pastrohet dhe të përgaditet.Pastaj ia fali xhenazën.Kur Alkamin e lëshuan në varr,Muhammedi a.s.të pranishmëve u tha:

     “Kujdes!Kush i jep gruas të drej më të madhe se nënës,le të bie mbi te mallkimi i All-llahut.(Njeriut të atillë) All-llahu nuk do t’ia pranoj namazin as veprat tjera të mira”.

19.FËMIJËT,TË CILËT JANË TË PABINDSHËM (PANDËGJUESHËM) NDAJ PRINDËRVE,JO VETËM SE NUK DO TË HYJNË NË XHENNET,POR NUK

DO T’A NUHASIN AS AROMËN E XHENNETIT.

      Atyre të cilët besojnë (All-llahun dhe të vërtetat tjera të besimit Islam) e s’bashku me te bëjnë edhe vepra të mira,All-llahu xh.sh. u premtor vendbanim në xhennet ku do të qëndrojnë përherë.Mirëpo edhe pranë gjithë kësaj ai,i cili është i pandëgjueshëm ndaj prindërve nuk do të – barem ashtu lehtaz – hyn në xhennet.Këte e shofim nga hadithi të cilin e ka shënuar Nesasiu dhe Bezzari nga as’habi Ibni Omeri.Ai thotë se Alejhisselami ka thënë:

     “Në ditën e Gjykimit All-llahu nuk do t’i shiqoi tre njerëz:ate,i cili ka qen i pandëgjue-shëm ndaj prindërve; - alkoolistin – dhe,njeriun,që i përgojon bëmirësitë e bëra.Tre për-sona nuk kanë me hy në xhennet: Njeriu,i cili ka qen i pandëgjueshëm ndaj prindërve të vetë; - njeriu,i cili e ka ditur për amoralitetin e gruas së vet,por heshtazi ka kaluar nëpër te dhe femra,e cila në veshje (dhe në të gjitha të tjerat) e imiton mashkullin”.

     Në koleksionin e Teberaniut është i shënuar hadithi nga as’habi Xhabir ibni Abdullah, i cili thotë:

     “Me një rast në mesin tonë (as’habëve) ka ardhur i dërguari i All-llahut dhe na ka thënë: ”Musliman!Frigësohuni All-llahut; - vizitoni dhe kujdesuni për farefisin tuaj,sepse për kurgjë më shpejt njeriu nuk do të shpërblehet nga ana e All-llahut,sikurse për kujde-sin dhe vizitën e farefisit të vetë; - ruajuni padrejtësive dhe shkaktimit të dëmeve mate-riale njerëzve tjer,sepse për kurgjë nuk arrin më shpejt dënimi i All-llahut sikur për pa-drejtësi (të cilën njeriu ia bënë dikujt në çfardo mënyre); - (as me çmimin e jetës)mos e refuzoni ndëgjueshmërinë ndaj prindërve,se pasha All-llahun as erën e xhenetit nuk ka me e nuhat njeriu,i cili ka qen i pandëgjueshëm ndaj prindërve; - njeriu i cili i ka ndërpre lidhjet me farefisin; - njeriu i vjetër,i cili është i dhënë pas epsheve (jetës amorale) dhe njeriu,i cili me mendjemadhësi sillet ndaj njerëzve.(Duhet t’a dijm) se madhështija i ta-kon vetëm All-llahut xh.sh..Rrena është mëkat i madh,përjashtimisht rasteve kur dëshiro-het pajtimi i dy palëve të grindura”.

     Mundet dikush me thënë:”Nëse kamë qen i pandëgjueshëm ndaj prindërve,kam bërë vepra tjera të mira”.Është e vërtetë se ka njerëz për të cilët mundemi të themi:”I tëri është prej hajri dhe bëmirësie”,por prindërve ua ka “kthyer shpinën” për çka nuk do t’i vlejnë as veprat tjera të mira.Këte prap e shofim nga hadithi të cilin e ka shënuar Teberaniu nga as’habi Sevbanaa r.a.Ai thotë se Alejhisselami me një rast ka thënë:

     “Tre njerëzve nuk do tu bëjnë dobi veprat tjera t’mira të tyre (të cilat i kanë bërë gjatë jetës) dhe ate:njeriut,i cili e ka mohuar egzistencën e All-llahut,ose e ka besuar në formën  e shum zotrave; njeriut i cili ka qen i pandëgjueshëm ndaj prindërve dhe njeriut,i cili i ka lëshuar radhët e luftës,të cilat kanë luftuar në rrugën e All-llahut”.

     Thënë shkurtimisht fëmijët ndaj prindërve të vetë janë të obliguar:

-         të janë të ndëgjueshëm (të bindshëm) në të gjitha,vetëm nëse nuk janë në kundër-shtim me besimin (fenë) dhe moralin fetar;

-         pa kurrfar shtëmëngie me i krye urdhërat e tyre dhe me i plotësuar dëshirat e tyre dhe ate pa kundërshtuar,edhe sikur fëmijëve të mos u pëlqej;

-         me ua bërë çdo të mirë dhe me qen i kujdesshëm ndaj tyre;

-         qet dhe pa kurrfar pakënaqësije gjithëherë me i ndëgjue fjalët e tyre,edhe sikut të janë të pavolitshme;

-         menjëherë me kërkuar falje nga prindërit,nëse rastësisht diçka kanë gabuar ndaj tyre;

-         butësisht dhe me zë të ulur me biseduar me ta,e kurrsesi me vrazhdësi dhe me ton të ngritur;

-         me iu bërë shoqëri dhe mos me iu shtëmëng atyre,qofshin ata të rinjë apo të vjetër;

-         me fjalë dhe me sjellje të bukura me iu shpreh falënderim për kujdesin që ata e tregojn ndaj nesh prej lindjes ton;

-         me u ngrit në këmbë ndaj tyre kur ata vijn nga jasht dhe gjithëherë në pranin e tyre me qen i njerëzishëm në të gjitha;

-         me hesht,kur flasin ata,qoftë me ne apo me të tjerët;

-         mos me iu ndërhy në fjalë (bisedë) dhe as mos me i përmirësua kur ata bisedojnë me ndokend;

-         mos me hec para tyre dhe gjiëherë me i lëshuar të shkojnë në anën e djathtë;

-         me i thirr ata:bab,babush,nënë,nanush,e jo me emrat e tyre;

-         mos me kursye për ta kurrgjë,por me u përpjekur që të gjitha me ua plotësuar dhe shpesh me diçka me i gëzuar;

-         mos me shkuar kërkund pa dijenin dhe lejën e tyre (posaçërisht deri sa fëmijët janë me prindërit);

-         kur shkohet për rrugë,nga rruga shpesh me iu lajmëruar;

-         edhe prindërit e vdekur me i përkujtue,së paku me nga një “FATIHA” pas çdo namazi;

-         me e lut All-llahun xh.sh. me ua falur gabimet e tyre;

-         me e lut All-llahun xh.sh. me ua pranuar dhe me ua bërë Kabul veprat e mira të cilat prindërit i kanë bërë;

-         me dhënë sadakë dhe me pre kurban në emër të tyre dhe atë sevap me ua falur atyre;

-         me shpreh dashni,me iu bërë mirë dhe me i vizituar farefisin të cilin janë kujde-sur, i kanë pranuar dhe i kanë vizituar prindërit;

-         me u kujdesur për shokët (miqët) dhe ahbabët e prindërve të vet; etj.